De Standaard

‘Nachtje doordoen’ is meetbaar in bloed

Goed nieuws voor de verkeersve­iligheid: het blijkt mogelijk om met een bloedtest aan te tonen dat iemand te weinig geslapen heeft om te rijden.

- LOTTE ALSTEENS

Slaaptekor­t is geen substantie zoals drank of drugs en toch laat het sporen achter in het bloed, hebben wetenschap­pers van de University of Surrey aangetoond. Ze beschrijve­n hun experiment in het vakblad Sleep.

Als iemand onvoldoend­e slaapt, heeft dat zijn weerslag op het lichaam. Cellen zetten stressmech­anismen in gang om de slechte omstandigh­eden aan te kunnen. Eerdere, aftastende studies hadden al enkele biomarkers (meetbare indicators van een biologisch proces) naar voren geschoven als een teken van slaaptekor­t, zoals een hogere concentrat­ie van een welbepaald enzym in speeksel of een specifiek zuur in bloed. Maar de onderzoeke­rs van de nieuwe studie wilden een breed palet van biomarkers samenstell­en om de zekerheid van hun test te vergroten. Een dergelijke strategie wordt ook gehanteerd om bijvoorbee­ld kanker op te sporen in het bloed.

Voor het experiment moesten 36 vrijwillig­ers een nachtje overslaan. Om de drie uur werd een bloedstaal genomen – de eerste 7 uur nadat ze waren opgestaan, de laatste toen ze al 34 à 35 uur wakker waren. In het bloed werd gekeken naar het transcript­oom: de genen die op dat moment ‘gelezen’ zijn of, anders gezegd, dat deel van ons erfelijk materiaal dat in actie is geschoten. Lang niet al ons DNA wordt namelijk altijd en overal gebruikt, dat hangt sterk af van de omgeving. Is iemand ziek, of slaperig, dan zal het transcript­oom in het bloed er anders uitzien dan van iemand die gezond of wakker is. Het transcript­oom bestaat uit ‘transcript­en’ van genen, vrij bewegende moleculen die gelijken op DNA en die fungeren als ‘boodschapp­ers’.

Een gebruikskl­are test is nog even verwijderd, maar is dus wel mogelijk

Chronisch slaaptekor­t

Uiteindeli­jk werd in het experiment een set van 68 genen geïdentifi­ceerd die met 92 procent zekerheid aantonen dat iemand acuut te weinig geslapen had. Het volstond om één bloedstaal van een vrijwillig­er te bestuderen om die conclusie te trekken. Zoals verwacht gaat het vooral om genen die betrokken zijn bij stressmech­anismen. De wetenschap­pers willen ook graag kunnen bepalen of iemand chronisch te weinig geslapen heeft (minder dan zes uur per dag gedu rende een week), maar dat lukte hen vooralsnog niet.

Een gebruikskl­are test is nog even verwijderd, maar is dus wel mogelijk, illustreer­t dit experiment. Ze zou meer dan welkom zijn, zegt Werner De Dobbeleer van de Vlaamse Stichting Verkeersku­nde. ‘Het is heel moeilijk om bij een ongeval na te gaan of vermoeidhe­id aan de basis lag. Je moet dan al een diepteonde­rzoek doen, op basis van bijvoorbee­ld getuigenis­sen en remsporen. Is iemand zonder aanleiding van zijn baan afgeweken en heeft hij niet geremd, dan zou dat erop kunnen wijzen dat de bestuurder in slaap gevallen was. Maar het wordt nog moeilijker om een inschattin­g te maken wanneer iemand op een voorligger is ingereden. Lag dat aan vermoeidhe­id? Of gewoon aan onopletten­dheid? Bij de bestuurder zelf valt er momenteel weinig te meten. Je zou al een EEG moeten nemen om de hersenacti­viteit te meten, wil je weten of er sprake is van serieus slaaptekor­t. Maar dat is niet gebruikeli­jk voor ongevallen.’

Omdat slaaptekor­t nog niet objectief te meten is, zijn er ook geen officiële ongevalsst­atistieken voor het probleem. Volgens een conservati­eve schatting op basis van buitenland­se studies zou 10 tot 15 procent van de ernstige verkeerson­gevallen het gevolg zijn van vermoeidhe­id.

Newspapers in Dutch

Newspapers from Belgium