Zweden Democraten ruiken regeringsmacht
Doorbreken de traditionele partijen in Zweden het cordon sanitaire rond de extreemrechtse Zweden Democraten? Of vormen ze een Grote Coalitie?
BRUSSEL I Het kan weken, zelfs maanden duren voor Zweden een nieuwe regering heeft. Dat is het enige waarover de partijen het eens. De kiezers leverden op 9 september een patstelling af: het linkse blok van drie partijen onder leiding van de sociaaldemocratische premier Stefan Löfven behaalde 144 zetels, of één zitje meer dan de centrumrechtse alliantie van vier formaties. En dus zitten de extreemrechtse Zweden Democraten met hun 62 verkozenen in een machtige positie.
Dinsdag hielpen zij Löfven afzetten (een zittend premier mag na verkiezingen aanblijven tenzij hij een vertrouwensstemming verliest) en een centrumrechtse parlementsvoorzitter – Andreas Norlén van Moderata – installeren.
In het Zweedse systeem treedt deze Riksdagens talman op als formateur. Er wacht Norlén, die vandaag met zijn consultaties begint, een aartsmoeilijke taak. Hij mag vier voorstellen doen aan het parlement. Als die allemaal worden afgewezen,
Neonazisme
Tijdens de campagne stelden alle partijen dat ze nooit ofte nimmer met de Zweden Democraten, een partij met wortels in het neonazisme, zouden samenwerken. De hamvraag nu is of ze woord houden. De steun van extreemrechts lijkt momenteel de beste kans voor leider Ulf Kristersson van Moderata, de grootste centrumrechtse partij, om premier te worden. Rechts heeft geen meerderheid en van Löfven hoeft hij geen steun te verwachten.
De Zweden Democraten voelen zich alvast sterk genoeg om eisen te stellen. ‘We zullen al het mogelijke doen om een regering te dwarsbomen die ons niet de invloed toekent waarop ons verkiezingsresultaat recht geeft’, zegt partijleider Jimmie Åkesson. In ruil voor zijn steun eist hij invloed op het sociale beleid, de immigratiepolitiek en de misdaadbestrijding.
Zijn partijgenoot Richard Jomshof verwees op de Zweedse radio naar Denemarken, Finland en Noorwegen, waar zusterpartijen van de Zweden Democraten deelnemen aan de regering of ze vanuit het parlement steunen. ‘Waarom zouden wij anders moeten zijn dan de andere Noordse landen? Mijn partij zou graag scheep gaan met de christendemocraten en Moderata’, zei hij. Jomshof is er zeker van dat veel parlementsleden van deze partijen heimelijk gewonnen zijn voor samenwerking met zijn partij. De Zweden Democraten deden hun intrede in het parlement in 2010. Hun grote groei danken ze aan de vluchtelingencrisis van 2015.
Een andere uitweg uit de impasse is een soort Grote Coalitie van linkse en rechtse partijen, met andere woorden het doorbreken van de traditionele blokken. Dat zou hoogst ongewoon zijn voor Zweden, maar het zijn nu eenmaal ongewone tijden.
Het is daarop dat Löfven aast als hij na een eventuele mislukking van Kristersson een nieuwe kans krijgt een regering te vormen. Hij hoopt de centrumrechtse Alliantie uiteen te kunnen rukken. (esn)
‘We zullen al het mogelijke doen om een regering te dwarsbomen die ons niet de invloed toekent waarop ons resultaat recht geeft’ JIMMIE ÅKESSON
Partijleider Zweden Democraten