50 jaar White album
De plaat waarop The Beatles vrij waren
Voor fans van The Beatles is het al lang een identiteitsvraag: Sgt.
Peppers of White album? Ze betekent: hou je van muziek die conceptueel, productioneel en muzikaal helemaal ‘af’ is, of veeleer van muziek met een serieuze hoek af?
White album, het negende studioalbum van de fab four dat eigenlijk gewoon The Beatles heette, verscheen in november 1968 en was een raar en onverwacht ding. Het droeg naar Beatlesnormen veel chaos in zich. Het was een dubbelalbum waarop stijlen brutaal botsten en meer experimenten te horen waren dan ooit. Een ware antipode van Sgt. Peppers, hét grote harmonieuze album dat in mei 1967 verscheen, perfect op de maat van de mythische Summer of Love.
Maar het was het album dat er móést komen, naar het beeld van een tijd die zo bezig was met ‘liefde’ dat hij eigenlijk erg ontwrichtend was. Neem Paul McCartney. De ‘braafste’ Beatle vloog na de opnames van Sgt. Peppers naar San Francisco, crashte een repetitie van Jefferson Airplane, ging met enkele groepsleden naar hun flat om DMT te roken, een hallucinogene drug, en was zo in de ban van de drugsbus van Ken Kesey dat hij, terug thuis, hetzelfde idee wilde uitwerken in een Magical Mystery Tour, het eerste teken dat The Beatles het noorden kwijt waren.
Het was een pijlsnelle tijd vol nieuwe ideeën en hedonisme, waarin The Beatles te veel geld verdienden, manager Brian Epstein bezweek aan de stress en een overdosis, John Lennon zijn relatie met Fluxuskunstenares Yoko Ono begon, de zakelijke structuur Apple opgezet werd en de ‘gesloten broederschap’ die de vier jongens uit Liverpool altijd waren geweest, uiteen begon te vallen.
Dat is altijd het verhaal ge weest: White album is de plaat waarop The Beatles uiteenvallen.
Eigentijds
De nieuwe, dure maar essentiële heruitgave van het dubbelalbum nuanceert dat beeld behoorlijk. Wie er 130 euro voor veil heeft, krijgt een nieuwe mix van de muziek door Giles Martin, zoon van de overleden producer George Martin. De zang komt meer naar voor, waardoor de koorzang erachter meer ruimte krijgt. Er zijn meer details te horen, het geheel klinkt voller. Kortom, de klank beantwoordt meer aan eigentijdse oren. Maar dat is niet essentieel.
De waarde van deze gelimiteerde heruitgave zit vooral in het toegevoegde materiaal, dat ons van alles leert over het opnameproces en de groepsdynamiek.
De grote schat zijn de Esherdemo’s, 27 akoestische songs die ontstonden in Rishikesh, India. De oververmoeide fab four hadden zich in de lente van 1968 aangesloten bij een cursus ‘transcendentale meditatie’ van de Maharishi Mahesh Yogi, maar konden niet aan de verleiding weerstaan om samen songs te schrijven. Die gingen
Deze heruitgave ontkracht het aloude verhaal dat ‘White album’ de plaat is waarop The Beatles uiteenvallen
deels over de aanwezigen, zoals Prudence Farrow. In mei kwamen ze bijeen in Kinfauns, het huis van George Harrison in Esher (Surrey), om er in een paar dagen 27 van die songs akoestisch op te nemen. Een kristalheldere revelatie.
Zonder de agenda van Brian Epstein, en zonder de opmerkingen van George Martin (met vakantie), lieten de vier zich helemaal gaan. Dit zijn relaxte kerels, die elkaar door en door kennen, ideeën en grapjes rondstrooien, en de luisteraar zit mee in de club. Lennon hakt sarcastisch in op ‘Sexy Sadie’, legt op ‘Dear Prudence’ de context uit en zingt ‘Child of nature’, wat later ‘Jealous guy’ zou worden. McCartney zingt ‘Back in the USSR’ al heel afgewerkt, maar doet elders voluit onnozel.
Dit is het nieuwe verhaal: deze sessie klinkt niet als een band die zal uiteenvallen.
Natuurlijk hebben veel andere factoren de split van The Beatles mee veroorzaakt. De onenigheid over wie de band moest managen speelde een grote rol. Maar dat de heren op hun 25ste volgroeid waren en hun leven zelf wilden uitbouwen, is logisch. Uiteindelijk lagen ze al jaren aan de ketting van het sterrendom. McCartney en Lennon kozen nieuwe, nietBritse partners die een grote invloed hadden op hun levensaanpak.
De drie andere cd’s van White album bevatten vijftig alternatieve songversies uit het opnameproces, en wijzen alleszins niet op een verminderde creativiteit. Een lange, rustiger versie van ‘Revolution 1’ (met een Yokokreet) laat het ontstaansproces openbloeien, terwijl ‘While my guitar gently weeps’ een andere solo krijgt (van Eric Clapton). ‘Helter skelter’ horen we in een zompige, dertien minuten durende bluesversie. Verschillende songs bleven liggen en kwamen op latere albums of soloalbums terecht.
John Lennon zei na Sgt. Peppers dat hij het album ‘overgeproduceerd vond, met de nummers gewoon aaneen geplakt’. White album is de plaat waarop The Beatles vrij waren, zegt Giles Martin. Na vier jaar toeren, de totale botsing tussen het hectische sterrenleven en de totale isolatie van India, de dood van hun manager en door de invloed van de tegencultuur van die dagen, drukten The Beatles alle tegenstrijdige emoties, persoonlijk en maatschappelijk, uit in een totaalalbum dat niet anders kan dan emotioneel, conflictueus en experimenteel zijn.