WAAROM Sinéad zo eenzaam is in De Tijdloze

‘Hebben vrouwen dan geen tijdloze muziek gemaakt?’ In het pers bericht waarmee Rosa vzw zijn ‘Nooit meer een Tietloze’campagne begeleidt, fileert het kenniscentrum voor feminisme en gender het eindejaarslijstje waarin Stu dio Brussel de 100 onvergetelijkste pop en rocknummers bundelt. ‘In 2017 stond slechts één soloartieste in De Tijdloze (Sinéad O’Connor met ‘Troy’) en één band met frontvrouwen die naam waar dig (Fleetwood Mac met ‘Dreams’, ‘Go your own way’ en ‘The chain’)’, klinkt het. Buiten beschouwing gelaten dat Pixies (‘Where is my mind’) en Arcade Fire (‘Re bellion’) vrouwelijke spilfiguren hebben, is dat op 100 songs een magere balans.

Het is ooit anders geweest. Op De Tijdloze Website houdt liefhebber Stijn Vermeeren statistieken bij van Stubru’s troetellijst – onder meer of de lead vocal van een song gezongen wordt door een man of een vrouw. Volgens die telling blijft de lijst van 2017 op twee steken (‘Troy’ en ‘Dreams’). Het ‘hoogtepunt’ van de vrouwelijke vertegenwoordiging kwam er tussen 1995 en 1999: vijf jaar op rij werden zeven nummers door een vrouw gezongen. Nadien werden ze elk jaar een beetje meer monddood gemaakt: sinds 2010 haalden maar twee keer meer dan drie vrouwen de top 100.

Hoe komt het dat artiesten als PJ Har vey, Blondie of Patti Smith nooit in De Tijdloze genoteerd stonden, en pakweg Metallica er met vier nummers tegelijk in staat? Het antwoord kan in de aard van de lijst liggen. Van bij het begin in 1987 was De Tijdloze resoluut gitaargedreven, in lijn met het rockimago van de zender. Ook nu vallen vlot 60 nummers in dat genre te plaatsen, waarvan ruim de helft in de subgenres ‘classic rock’, ‘hard rock’ of ‘metal’. Je hoeft er de jong ste affiches van Graspop maar op na te slaan om te zien dat er weinig vrouwelij ke equivalenten bestaan voor acts als Metallica, Iron Maiden of Deep Purple.

Dat zorgt voor meer discrepanties: Joni Mitchell heeft volgens de Stubru luisteraar misschien geen tijdloze nummers, maar Bob Dylan evenmin. In het volledige dancegenre wordt met ‘Universal nation’ van Push maar één nummer die titel waard geacht, en van veertig jaar hiphop moeten we volgens De Tijdloze helemaal niets onthouden.

Classicslijsten zijn zelden objectieve waarnemingen, maar eerder afspiegelingen van de luisteraars en de genres die ze met de zender associëren. In de beduidend minder gitaarrijke top 100 van Ra dio 1 treffen we tien vrou welijke artiesten, onder wie Patti Smith en Janis Joplin. Radio 2 heeft er veertien, onder wie twee maal Abba in de top 10. En de MNM 1000 voelt het actueelst, met naast ‘Stairway to heaven’ ook hiphop en dance. Net geen kwart van de top 100 komt daar uit een vrouwenstrot, met Adele, Beyoncé en Rihanna als blik vangers.

Betekent dat dat het Stubrupubliek misogyn is? Hoogstens onbewust: een Psychological Sciencestudie uit 2014 wees al uit dat er vaak een grotere crea tieve waarde wordt toegekend aan het werk van een man dan aan een identiek werk van een vrouw. Maar belangrijker lijkt de geneigdheid tot bevestiging: een nummer wordt ‘tijdloos’ naarmate het langer in De Tijdloze staat. En dan hebben de oudgediende mannen de voorsprong van het overtal.

Het is net daaraan dat Rosa een tegengewicht wil bieden. ‘Wij willen niemand verplichten om op iets of iemand te stemmen’, aldus medewerker Evelien Chiau. ‘Wij willen de mensen enkel bewust maken.’ En dus uploadde Rosa een Spotifyplaylist met 515 nummers voor wie inspiratie zoekt. Die getuigt niet altijd van realisme over de wetmatigheden van de lijst – als er nog nooit hiphop in De Tijdloze stond, is Missy Elliott een ambitieuze voordracht, en Britneys ‘Hit me baby one more time’ zal ook niet meteen lukken. Maar bij Björk, PJ Harvey en Portishead kunnen we ons voorstellen dat ook Pearl Jamstemmers zeggen: dat ik daar niet aan gedacht heb.

Zelf schuift Rosa ‘Respect’ van Aretha Franklin naar voren, als statement. Een song van Otis Redding die de Queen of Soul naar haar hand zette. Op 31 december weten we of ze het beter gedaan heeft dan het vorige campagnenummer: Toto’s ‘Africa’ landde op 37. Aan u om uit te maken wat het beste nummer is.

Betekent dit dat het Stubrupubliek misogyn is? Hoogstens onbewust