Pablo Neruda: dichter én verkrachter
Kan in #MeTootijden een luchthaven vernoemd worden naar een geniale dichter die ook een vrouw verkrachtte?
BRUSSEL I Het eerste dat buitenlanders moeten zien wanneer ze landen op de luchthaven van de Chileense hoofdstad Santiago, is de naam van ’s lands grootste dichter, de man ‘op wie heel Chili trots is’: Pablo Neruda. Daarom stemde het Chileense parlementslid Carolina Marzán voor het voorstel om de internationale luchthaven naar hem te vernoemen, vertelde ze aan de Engelstalige krant Santiago Times, toen de Cultuurcommissie van het Chileense parlement eerder deze maand het voorstel goedkeurde. Nu moet de voltallige kamer het licht nog op groen zetten.
Memoires
Maar niet alle Chilenen vinden die nieuwe naam zo’n goed idee. Want Pablo Neruda mag dan in 1971 de Nobelprijs voor literatuur gewonnen hebben, hij is ook de man die in zijn memoires beschreven heeft hoe hij ooit een huismeid verkrachtte.
Dat gebeurde in 1929 in Ceylon, het huidige Sri Lanka, waar Neruda als diplomaat gestationeerd was. In zijn memoires beschrijft hij hoe hij de vrouw die niet op zijn avances wilde ingaan, stevig bij de pols pakte en haar meenam naar zijn slaapkamer. ‘De confrontatie was zoals die van een man en een standbeeld. Ze hield haar ogen heel de tijd wijd open, zonder enige reactie’, schrijft hij. ‘Ze had gelijk dat ze me verachtte.’
Pas heel recent, 45 jaar na Neruda’s dood en 44 jaar na de publicatie van de memoires, laaide de controverse over die bekentenis op. Vooral bij de groeiende feministische beweging. Zoals in andere LatijnsAmerikaanse landen voeren vrouwen in Chili actief campagne voor het recht op abortus, en protesteren ze onder de slogans #NiUnaMenos en uiteraard #MeToo tegen het seksuele en andere geweld tegen vrouwen.
‘We zijn nog maar pas begonnen Neruda te demystificeren om dat we nu de verkrachtingscultuur in vraag stellen’, legde Karen Vergara Sánchez, een van de activistes uit aan de Britse krant The Guardian.
Commerciële waarde
Niet alle Chileense vrouwen zijn zo streng. De schrijfster Isabel Allende bijvoorbeeld wijst er, ook in The Guardian, op dat Neruda’s werk losstaat van zijn persoonlijkheid. ‘Zoals veel jonge feministes in Chili ben ik gedegouteerd door sommige aspecten van Neruda’s leven en persoonlijkheid. Maar we kunnen zijn werk niet zomaar negeren. Heel weinig mensen – vooral machtige of invloedrijke mannen – gedragen zich altijd bewonderenswaardig. Jammer genoeg was Neruda een mens met gebreken, zoals we dat allemaal op de een of de andere manier zijn. Zijn Canto General is nog altijd een meesterwerk.’
Maar ook dat werk roept inmiddels niet meer bij elke Chileen grenzeloze bewondering op. De jonge schrijver Patricio Alvarado Barría is het bijvoorbeeld niet eens met die andere LatijnsAmerikaanse literaire reus en Nobelprijswinnaar Gabriel García Márquez, die Neruda ‘de grootste dichter van de twintigste eeuw’ noemde. Volgens hem is de waardering voor Neruda, zo meldt The Guardian, eigenlijk meer gebaseerd op zijn commerciële en politieke waarde – hij was een vriend en medestander van de vermoorde president Salvador Allende – dan op zijn poëzie. (kdr)
‘Zoals veel jonge feministes ben ik gedegouteerd door aspecten van Neruda’s leven en persoonlijkheid. Maar we kunnen zijn werk niet negeren’
ISABEL ALLENDE