De terugkeer van de muur
Zouden er van dat VNMigratiepact verschillende versies bestaan? Die indruk krijg je alvast. Zo lijken socioloog Mark Elchardus en rector Rik Van de Walle (UGent) twee totaal afwijkende teksten onder ogen gehad te hebben. Elchardus wijst op stukken die de migratiedruk kunnen verhogen, terwijl Van de Walle met citaten stelt dat het er zo helemaal niet staat. Passages die overduidelijk lijken, krijgen afhankelijk van de bron een andere inkleuring.
In een extatisch geschreven commentaar op Knack.be schrijft een verontwaardigde JeanMarie Dedecker ‘het kan niet op!’ over een element uit het pact dat stelt dat vrouwelijke migranten geholpen moeten worden om financiële geletterdheid te verwerven en een eigen bankrekening te openen. Nochtans kun je dit artikel net zo goed lezen als de intentie om vrouwelijke migranten minder afhankelijk te maken van echtgenoten en andere mannelijke familieleden, wat een sterk statement is over de gelijkheid van man en vrouw. De meningen zijn intussen dermate gepolariseerd, dat voor en tegenstanders met geen stokken meer uit de loop NOËL SLANGEN
Is ondernemer, in ‘Onder de Wetstraat het moeras’ reflecteert hij maandelijks over politieke fenomenen.
Ander tijdperk
Het belangrijkste argument van de tegenstanders is dat de tekst kan worden misbruikt bij juridische procedures. Dat valt inderdaad niet uit te sluiten, ondanks alle disclaimers in het pact. Maar er zijn heel wat internationale verdragen die een stuk verder gaan, en waar een ‘activistische rechter’ meer eten en drinken in kan vinden. Denk maar aan de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Wie die tekst herleest, vraagt zich af of die vandaag nog goedgekeurd zou raken. Was de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens niet de toetssteen voor het oordeel dat het Vlaams Blok geen democratische partij was? De teksten zijn vergelijkbaar, het tijdperk is veranderd.
Het is geen toeval dat de Verenigde Naties in 1945 opgericht werden, pal na de Tweede Wereldoorlog. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens volgde drie jaar later. Dag Hammarskjöld, de tweede secretarisgeneraal van de VN, zei dat de Verenigde Naties ‘niet opgericht werden om de mensheid naar de hemel te leiden, maar wel om haar te behoeden voor de hel’. De VN bestaan straks 75 jaar. Ze groeiden uit van een club met een vijftigtal leden, vooral overwinnaars van WO II, tot een wereldwijd verbond van zowat ieder land ter wereld. Is de reactie op het Migratiepact van de VN misschien exemplarisch voor een bredere evolutie die aan het begin van deze eeuw werd ingezet?
Web vs. wall people
Bij de val van de Berlijnse Muur stond er geen rem op het vooruitgangsoptimisme. Gedurende een halve eeuw hadden twee aan elkaar gewaagde machtsblokken elkaar, in een koude oorlog, vanuit het eigen grote gelijk beloerd. De permanente oorlogsdreiging wende snel. De beste landen van onze contreien genoten van de nieuwe welstand die de gouden jaren 60 brachten. Met de door het nieuwe Europa aangeblazen economische kansen, verdampten de laatste Europese dictaturen. Onder Michail Gorbatsjov erodeerden de laatste fundamenten van het communisme. Toen viel de Muur.
Wat kon er nog fout gaan? Veel blijkbaar. De Koude Oorlog betekende een delicaat en kwetsbaar evenwicht, waarin iedere internationale samenwerking een welgekomen lichtstraal van hoop en optimisme was. Maar na de val van de Berlijnse Muur maakte het duidelijke vijandbeeld plaats voor een warrig netwerk van angsten en zorgen. De wereld werd ‘moeilijker leesbaar’, houvast maakte plaats voor verandering en internationalisering.
Het leidde tot een nieuwe breuklijn, die de Amerikaanse publicist Thomas L. Friedman enkele jaren geleden omschreef als web people versus wall people. Wallmensen ondergingen een verandering waarvan de voordelen aan hen voorbijgingen, en verlangden nostalgisch naar de goede oude tijd, die in werkelijkheid minder goed was dan ze zich herinnerden. Maar die tijd bood hen houvast en vooral het gevoel te behoren tot een gemeenschap met gedeelde verlangens, waarden en vertrouwdheid. De webmensen omarmden de verandering, omdat de opportuniteiten van die veranderende wereld aansloten op wat zij te bieden hadden en waarnaar zij verlangden.
Nadat eerst de webmensen de maatschappij naar hun hand hadden gezet, vinden de wallmensen dat hun moment gekomen is. In GrootBrittannië zette een coalitie van nostalgici, inwoners van de meer rurale gebieden en ouderen de webpeople op haar plaats door voor de Brexit te stemmen. In de Verenig
de Staten plaatsten de deplorables, zoals Hillary Clinton hen noemde, Donald Trump in het Witte Huis. Nadien volgden Italië, Hongarije en Oostenrijk. Dat ons land niet in één adem genoemd wordt met die landen, heeft alles te maken met ons kiessysteem, dat gericht is op evenwicht en consensus.
Positieve revolutie
Maar al dat lokale ongemak verzinkt in het niet bij de internationale impact die deze evolutie teweegbrengt. Terwijl het welgestelde Westen naar de navel van haar samenleving staarde, vond in de rest van de wereld een revolutie plaats. Een positieve revolutie, die ertoe geleid heeft dat in de laatste vijftig jaar de kindersterfte weggesmolten is, extreme armoede daalde van 50 procent in ’66 naar 9 in 2017, er meer mensen dan ooit zijn die kunnen lezen en schrijven, de pokken uitgeroeid werden en er nooit minder oorlogen geweest zijn.
De onlangs overleden wetenschapper Hans Rosling zet in zijn boek Factfulness die mooie cijfers netjes op een rij. Hij voegt er fijntjes aan toe dat wij nog met de bril van de jaren 60 naar de wereld kijken, terwijl de wereld grondig veranderd is. De mensheid heeft het sinds WO II voortreffelijk gedaan. Dat is te danken aan de internationale samenwerking van na de oorlog. In het kielzog van de VN ontstonden tientallen globale organisaties voor onderwijs, rampbestrijding, atoomenergie, visserij, luchtvaart en toezicht op bewapening. Vanuit dezelfde wereldwijde landoverschrijdende samenwerking ontloken organisaties als Unesco, Unicef, het Internationaal Strafhof, Interpol, maar ook De Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds. De wereldeconomie floreerde dankzij een wereldwijd weefwerk van verdragen en organisaties.
In het nieuwe isolationisme wordt die internationale samenwerking de wacht aangezegd. Terugplooien op zichzelf is het nieuwe normaal geworden. De mythe dat men het ook op zichzelf kan, is populairder dan ooit. Het is onderdeel van een ideologie geworden. De prijs voor de teloorgang van internationale samenwerking is nochtans groot. Als er in de ontwikkelende landen een einde komt aan de welzijnsgroei en de impact van natuurrampen en klimaatverandering toeneemt doordat mondiale initiatieven uitblijven, zullen we er hier een prijs voor betalen. De wederzijdse economische opportuniteit die groei in de ontwikkelende landen biedt, zal stokken. Migratiedruk zal toenemen en nog moeilijker onder controle te houden zijn.
In haar drang om het verleden te restaureren, keert een stuk van de maatschappij zich af van internationale samenwerking. Maar is het niet net die internationale samenwerking, die de beste verzekering is voor de verworvenheden uit het verleden?
De mythe dat men het ook op zichzelf kan, is populairder dan ooit. Het is onderdeel van een ideologie geworden