‘Een premier kan niet voor één dag zijn functie neerleggen. Dat is net de Grondwet niet respecteren’

Om al zijn meerderheidspartijen aan boord en tegelijk zijn internationale reputatie hoog te houden, negeert Michel de juridische realiteit dat hij in Marrakech niets anders kan doen dan België binden.

BRUSSEL I ‘Onze Belgische Grondwet is geen vodje papier.’ In zijn toespraak die plots alles in een andere plooi legde, benadrukte premier Charles Michel (MR) – met een verwijzing naar de legendarische uitspraak van zijn voorganger Leo Tindemans (CD&V) – meermaals dat hij zijn persoonlijk woord wil houden om het VNMigratiepact te tekenen, maar met ‘volledig respect van de Grondwet’.

Wat hij met dat laatste bedoelde, was voor niemand echt duidelijk. Is hij dan toch de mening toegedaan dat hij een consensus nodig heeft in de ministerraad om het pact goed te keuren, zoals de NVA en een strekking van grondwetsspecialisten meent? (DS 6 december). Of koopt hij op die manier simpelweg nog tijd tot de beslissende top in New York?

‘Hoe hij de Grondwet leest, weten we niet’, zei Kamerlid en constitutioneel specialist Hendrik Vuye. ‘Ik weet niet wat de premier heeft gezegd.’ Tindemans was wel duidelijk, voegde Vuye daaraan toe. ‘Die trok nadien naar de koning om zijn ontslag aan te bieden.’ In de plaats daarvan trekt Michel naar Marrakech, om zijn gezicht niet te verliezen.

Michel laveerde daarvoor tussen de eisen van CD&V en Open VLD enerzijds, en NVA anderzijds in. Van de Vlaamsnationalisten mag hij niet in naam van de regering spreken, de twee andere meerderheidspartijen vroegen hem expliciet om dat wel te doen. ‘Ik ben eerste minister en ik zal naar Marrakech gaan zodat er geen lege Belgische stoel zal zijn in Marrakech’, zei Michel. Hij zei niet: ik zal als eerste minister naar Marrakech gaan, zoals politicoloog Bart Maddens opmerkte in Terzake.

Kleur bekennen

Maar net door die ambigue positie riskeert hij de democratische basisbeginselen te schenden, zeggen specialisten. Michel kan niet anders dan als regeringsleider naar Marrakech gaan. ‘Een premier kan niet voor één dag zijn functie neerleggen’, zegt professor grondwettelijk recht Patricia Popelier (UAntwerpen). ‘Dat is net de Grondwet niet respecteren. En wie geen officiële vertegenwoordiger van zijn land is, mag de top in Marrakech simpelweg niet in.’ Bovendien moet Michel in Marrakech wel degelijk kleur bekennen. Ofwel wordt de tekst bij con sensus aangenomen, ook door Michel, ofwel moet er gestemd worden als een land dat vraagt, zegt professor internationaal recht Koen De Feyter (UAntwerpen). In dat laatste geval zit de premier pas echt in de rats. ‘De aansluiting van België bij het pact wordt internationaalrechtelijk uitsluitend bepaald door de positie die de premier in Marrakech inneemt’, zegt hij. ‘Of hij deelneemt met een mandaat van het parlement of met een mandaat van de regering, maakt niets uit.’

Eerder hadden ook professor internationaal recht Jan Wouters en grondwetsspecialist Koen Lemmens (beiden KU Leuven) een gelijkaardig punt gemaakt. ‘Je kan van andere staten niet verwachten dat ze volledig ingewerkt zijn in de interne strubbelingen’, schreef Lemmens. Ook de VN zelf gaan er zonder expliciet tegensignaal van uit dat België het pact nog altijd steunt, zei Louise Arbour, de topdiplomate die de besprekingen rond het pact leidt, aan De Standaard, in welke hoedanigheid Michel ook naar Marrakech trekt.

Om het vel van de regering te redden, is de premier bereid dat alles naast zich neer te leggen – ondanks de belofte de democratische basisprincipes te respecteren. Met een dosis flou politique koopt hij zich zo nog een week extra tijd om met een extra oplossing voor de dag te komen.

PATRICIA POPELIER Professor grondwettelijk recht (UAntwerpen)

‘De aansluiting van België bij het pact wordt internationaalrechtelijk uitsluitend bepaald door de positie die de premier in Marrakech inneemt’ KOEN DE FEYTER

Professor internationaal recht (UAntwerpen)