Niet migratie, wel populisme bedreigt onze cultuur

De NVA werpt zich op als beschermer van ‘onze cultuur’. Maar haar controversiële campagne bewijst volgens MANU CLAEYS het tegendeel.

Vier weken geleden zaten staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (NVA), journaliste Isabel Albers en ikzelf in De afspraak op vrijdag voor een gesprek over de Amerikaanse midtermverkiezingen. Eerst stelde Ivan De Vadder nog een actualiteitsvraag aan de staatssecretaris. Waarom had het kernkabinet die middag samengezeten over het verdrag van Marrakech, het mondiaal pact voor veilige, ordelijke en reguliere migratie? ‘Er zijn nog juridische discussies over het al dan niet bindend zijn van dat akkoord’, verduidelijkte Francken.

Waarna we overgingen tot het geplande onderwerp. President Donald Trump had opgeroepen tot verzoening, nadat hij het Huis van Volksvertegenwoordigers was kwijtgeraakt aan de Democraten. Was zo’n verzoening realistisch? We waren het er met zijn drieën over eens: zolang het over infrastructuur, economische relance, gezondheid, sociale maatregelen en zelfs milieu ging, was dat niet onmogelijk. Maar gooi het codewoord ‘identiteit’ in de arena, en de verzoening verdampt ter plekke. It’s not the economy, stupid, merkte Isabel Albers op. It’s who we are, voegde de staatssecretaris eraan toe. Echt?

De NVA heeft het de voorbije jaren vaak over de leitkultur gehad, onze heersende normen en waarden die we niet mogen laten verwateren door inbreng van buitenaf. Maar dezer dagen verzet de partij eigenhandig de bakens van die cultuur. Onze leitkultur staat onder druk, maar het zijn niet de migranten die daarbij de grootste duw geven.

Karikaturen

Er is twee jaar onderhandeld over het Marrakechpact. ‘Alle punten die België belangrijk vond, zijn in het pact terechtgekomen’, legde topdiplomaat JeanLuc Bodson dinsdag uit aan de Kamercommissie. Dat pact werd door vertegenwoordigers van de regering afgeklopt in de zogenaamde CoorMulti, waarna premier Charles Michel (MR) op 27 september van op het spreekgestoelte van de Algemene Vergadering van de VN verklaarde dat hij in Marrakech namens het land het pact zou bekrachtigen. Op 11 oktober engageerde het kabinet van vicepremier Jan Jambon zich in het kader van een Europese vergadering om het verdrag actief te promoten (DS 30 november). Tot zover de vigerende leitkultur: we geloven in internationale verdragen, steunen consensus op basis van eigen inbreng en vinden diplomatieke betrouwbaarheid belangrijk.

Maar op 31 oktober liet de Oostenrijkse regering, met daarin het extreemrechtse FPÖ, weten het pact niet te zullen ondertekenen. Op 4 november tweette Theo Francken vanuit de VS: ‘Zeer grondig bekijken is een goed idee.’ Trump was daar toen volop campagne aan het voeren, de angsttrom roerend over migranten. Op 12 november distantieerde ook Bulgarije zich van het Migratiepact, onder druk van drie extreemrechtse regeringspartijen.

Sindsdien schildert de NVA het pact af als een paard van Troje. Ineens waarschuwde ze voor ‘activistische’ rechters die op basis van de tekst het migratiebeleid van de overheid zouden ondergraven. Maar de echte ondergraving situeert zich elders. De partij ondergroef het totaalbeeld van het Migratiepact door er stap voor stap een karikatuur van te maken. Al die karikaturen kwamen samen in een controversiële onlinecampagne (DS 5 december), die gelanceerd werd uitgerekend toen juridische experts in het parlement uitlegden dat het pact niet juridisch bindend was en dat de nationale migratiewetgeving soeverein zou blijven.

Trumpisme wint

Niet migranten bedreigen onze leitkultur, wel politiek populisme, dat sloganeske onwaarheden verkoopt. Begin oktober publiceerde CNN een opiniestuk op haar website, met als titel ‘Trumpism is winning, and that’s terrifying’. Trumpisme plaatst electorale berekening boven fatsoen, stemmingmakerij boven intellectuele eerlijkheid, doordrijverij boven compromissen, angst voeden op sociale media boven beleidsmatige betrouwbaarheid, schreef de auteur, en richt de pijlen op cherished institutions, zoals rechtbanken, onderzoeksinstellingen en de media.

Trumpism lijkt ook hier in lokale versies de nieuwe leitkultur te gaan vormen. De Hongaarse premier, Viktor Orban, ontmantelt de binnenlandse pers en liet onlangs een universiteit sluiten, maar de EVP, met daarin CD&V, blijft zijn regime de hand boven het hoofd houden. We zijn aan het afglijden, steeds verder. This is not who we are. Het goede nieuws is dat zelfs binnen de NVA velen dat inmiddels ook beseffen en als problematisch ervaren.

Gooi het codewoord ‘identiteit’ in de arena, en de verzoening verdampt ter plekke

MANU CLAEYS Auteur van ‘Red de democratie!’ (Polis).