Inbreng middenveld vormt echte breuklijn van Marrakech

Heel wat regeringen die naar Marrakech kwamen, zagen dat als een eindpunt. Wie met migranten op het terrein werkt, ziet veeleer een begin. ‘Migratie brengt zoveel energie en sociale innovatie.’

Veel staatshoofden waren maandagavond al uit Marrakech vertrokken, waardoor dinsdag in een wat gelaten sfeer baadde. Maar de activisten en ngo’s die de afgelopen tien jaar bij de VN voor een Migratieverdrag ijverden, waren er wel nog. Minstens acht jaar vóór overheden begonnen te praten over het pact, kwamen actiegroepen en bedrijven al samen in een jaarlijks Global Forum for Development and Migration. De bedoeling: streven naar migratie die iedereen ten goede komt.

‘De ondergrondse energie was er al’, zegt Catherine Tactaquin van het Amerikaanse Women and Migration Network. ‘Dit pact is gewoon een kader waardoor mensen uit allerlei landen elkaar meer zullen ontmoeten.’ Dat de VS zelf niet ondertekenden, deert Tactaquin dan ook nauwelijks. ‘Wij gaan de komende vijf tot tien jaar werken aan de implementatie van principes uit het pact’, vertelt ze. ‘Wij gaan met vrouwelijke migranten naar de politie als ze misbruikt worden. Op korte termijn willen we dat de registratie van migranten polst naar seksueel geweld. Op lange termijn willen we betere wetten en bewustwording rond uitbuiting van migrantes die onze gebouwen schoonmaken of ons fruit plukken.’

Wereldwijde samenwerking

De initiatieven tonen de tegenstrijdige sfeer die rond Marrakech hangt. Het Migratiepact eist immers niet van staten dat ze hun migratiebeleid aanpassen. Alles hangt af van hoeveel inbreng staten aan hun middenveld geven. Dat middenveld hoopt op concrete, wereldwijde samenwerking via bijvoorbeeld het Migratie Netwerk dat de VN zullen oprichten. ‘Samen wegen vakbonden, antiracismegroepen en klimaatactievoerders meer op het beleid’, stelt een deelnemer.

Mexico, waar CentraalAmerikaanse vluchtelingen een normale zaak zijn, heeft niet op het pact gewacht om actie te ondernemen. ‘We investeren nu 30 miljard dollar in Guatemala, Honduras en El Salvador’, zegt Carlos Canovas (ministerie Binnenlandse Zaken). ‘We willen de georganiseerde misdaad aanpakken die migranten uitbuit, verkrachtingen voorkomen en de gebrekkige opvang door politie verbeteren.’

Niet ieder land heeft na Marrakech zulke concrete plannen. In ZuidAfrika, dat heel wat migranten opvangt, was er volgens een afgevaardigde nauwelijks debat. ‘De overheid zwijgt en pakt de sociale spanningen rond migratie niet aan’, klinkt het.

Ook China verdedigde het pact, maar zonder concrete plannen en zonder inbreng van burgers. ‘Ieder land heeft eigen gevoeligheden en kenmerken’, legde mevrouw He uit (ministerie van Buitenlandse Zaken). ‘De NoordKoreaanse vluchtelingenproblematiek is iets wat we wel bilateraal zullen regelen.’

Migratiebusiness

De dieperliggende breuklijn in Marrakech ligt dan ook niet tussen de 164 landen die tekenden en de minderheid die dat weigerde (met Brazilië als meest recente land in die groep). De kloof zit tussen landen die inbreng van onderuit appreciëren en zij die dat negeren. ‘Dat de staat alles rond migratie kan of moet afhandelen, is een mythe’, vindt Tarik Yousef, econoom bij het Brookings Doha Centrum. ‘Zij moet vooral focussen op nationale veiligheid. Op lokaal vlak zie je veel sociale innovatie en energie dankzij migratie.’ Yousef somt graag op: ‘Kenia heeft voor migranten de betaalapp Mpesa ontwikkeld die overal in het MiddenOosten interesse opwekt. Denemarken wil samenwerken met IBM om migratiestromen te voorspellen.’ Yousef heeft het goed begrepen: er gaat geld om in de ‘migratiebusiness’. ‘We moeten alleen een voldoende grote schaal bereiken.’

Maar Marrakech mobiliseert niet alleen mensenrechtenactivisten. Gisteren betoogde het Franse extreemrechtse Génération Identitaire in Marrakech. Ook in België plannen rechtse bewegingen betogingen tegen het pact.

De kloof zit tussen landen die inbreng van onderuit appreciëren en zij die dat negeren