Geblinddoekte Brexit of time-out

Als er een nieuwe volksstemming komt, moet dat een referendum over het Verenigd Koninkrijk zijn, vindt Hoe zien de Britten zichzelf, wat willen ze zijn en hoe willen ze dat bereiken?

Het Verenigd Koninkrijk staat voor een moeilijke binaire keuze. Niet de misleidende chantage van premier Theresa May: mijn akkoord of geen akkoord. Evenmin de ongeloofwaardig keuze van Labourleider Jeremy Corbyn: haar slechte Brexit of mijn veel betere Brexit. De echte keuze die het land voor 29 maart moet maken, gaat tussen een geblinddoekte Brexit of een democratische timeout.

Nu het parlement het heft weer in handen neemt, moet de leiding van Labour dringend met alle partijen samenwerken om het land naar een timeout te loodsen. Met timeout bedoel ik een periode van democratisch overleg als aanloop naar een tweede referendum. Een tweede referendum waarin de Britten, op basis van alles wat ze nu weten, zullen beslissen hoe zij de reële problemen willen aanpakken die in 2016 hebben bijgedragen tot de keuze voor de Brexit, wat hun echte ambities voor het Verenigd Koninkrijk zijn en of ze die beter in of buiten de Europese Unie kunnen bereiken.

Met zo’n referendum in het vooruitzicht zal de EU bereid zijn om Artikel 50 te verlengen, zodat het Verenigd Koninkrijk de nodige tijd krijgt. Alle andere opties – het akkoord van May, geen akkoord, een douaneunie, ‘Noorwegen plus’, ‘Canada plus’, ‘Gemeenschappelijke Markt 2.0’ en noem maar op – zijn slechts varianten op een geblinddoekte Brexit. Dat concept verduidelijkt wat anders totale verwarring zou lijken. In alle varianten zou de echte betekenis van de Brexit pas duidelijk worden na jarenlange onderhandelingen na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU. En buiten is buiten. Ongeacht de doelstellingen van de Britse regering zou het Verenigd Koninkrijk altijd uit een nog zwakkere positie onderhandelen dan vandaag.

Waanideeën

Een Labourregering die in zulke omstandigheden aan de macht zou komen, zit opgescheept met de enorme puinhoop van de Conservatieven. Het zou niet lang duren voor het publiek Labour en niet zijn voorgangers de schuld zou geven van alle ellende. Een van de waanideeën die in Westminster blijven rondwaren, is de verwachting dat het land na de Brexit snel op de echte problemen zal kunnen focussen, bijvoorbeeld op de woningnood, de gezondheidszorg en het onderwijs. De echtscheiding zal meer dan tien jaar aanslepen en de economische kostprijs van zelfs de zachtste Brexit zal minder geld beschikbaar maken voor de nu al overbelaste openbare diensten. De werkende klasse die op Labour stemt, zal het hardst worden getroffen.

Een andere dwaling is het idee dat de Britten kunnen beslissen dat Artikel 50 wordt verlengd. Dat kunnen ze niet. Een verlenging vereist een unanieme beslissing van de 27 lidstaten. Niemand weet wat de leiders van de EU in extremis zouden doen, maar ze hebben keer op keer gezegd dat ze geen verlenging zullen aanvaarden als die alleen maar bedoeld is om nog wat langer te onderhandelen. Een korte technische verlenging, om de Britten de tijd te geven de nodige wetten aan te nemen, is mogelijk. Maar los daarvan moet Londen duidelijk te kennen geven dat het een referendum of verkiezingen zal organiseren met de optie dat het Verenigd Koninkrijk in de Unie blijft. Een door de wol geverfde waarnemer formuleert het zo: ‘Je hebt een verlenging nodig om een referendum te houden, maar je hebt ook een referendum nodig om een verlenging te krijgen.’

Ontkenning en ontwijking

Corbyns toespraak vorige week was opnieuw een deprimerende mix van ontkenning en ontwijking: een Labourregering zal over een betere Brexit onderhandelen, maar het échte probleem is de uitbuiting van een lijdende meerderheid door een hebzuchtige elite. Corbyn blijft schippe TIMOTHY GARTON ASH

Wie? Doceert Europese studies aan de universiteit van Oxford en aan de universiteit van Stanford.

Wat? Labour moet erop toezien dat er een periode van democratisch overleg komt in het Verenigd Koninkrijk, als aanloop naar een tweede referendum. ren, maar in de twee volgende weken moet de knoop worden doorgehakt.

Tenzij er iets totaal onverwachts gebeurt, zal Mays akkoord dinsdag worden weggestemd. Als de regering het partijoverschrijdende amendement dat vorige week werd goedgekeurd respecteert, moet ze binnen de drie parlementaire werkdagen na de stemming zeggen wat ze zal doen. Dat zal pas op maandag 21 januari gebeuren, want het Lagerhuis werkt niet op vrijdag.

Brussel zal May niet meer garanties voor de Ierse backstop geven dan ze nu al heeft. Tenzij een groot aantal Labourparlementsleden het verbijsterende idee slikt dat een Conservatieve regering na de Brexit de rechten van de arbeiders beter zal beschermen dan de EU, zal haar voorstel ook in een tweede stemronde schipbreuk lijden. Als de voorzitter van het Lagerhuis de interpretatie Zal Jeremy Corbyn de juiste keuze maken? Of sleurt hij het land mee de afgrond in? van de Conservatieve dissident Dominic Grieve en de andere ondertekenaars van het partijoverschrijdende amendement volgt, zullen zij de regeringsmotie kunnen amenderen. Op die manier zou het parlement de steun van zijn leden voor de verschillende opties kunnen peilen.

Dan is Corbyns ogenblik van de waarheid aangebroken. Als hij zijn eigen buikgevoel van linkse brexiteer kan overwinnen, kan hij een partijoverschrijdende meerderheid aanvoeren die een goed voorbereid nieuw referendum goedkeurt. Als de regering de wil van het parlement respecteert, zal ze de nodige wetten laten aannemen. Als ze dat weigert, of het niet kan, zal het parlement zelf moeten ingrijpen.

Alleen al de methode om naar een tweede referendum te gaan, zal een cruciaal gegeven aantonen: dat dit niet zomaar een herhaling van het eerste is. Het zou geen initiatief zijn van blairistische, grootstedelijke progressieve elites die het domme volk vertellen dat het moet blijven stemmen tot het antwoord juist is. Nee, het zou deel uitmaken van een veel groter proces – misschien wel met een burgercongres, een positief democratisch antwoord op de keuze voor de Brexit. Als dit voor de fans van Corbyn niet te veel als Tony Blair klinkt: hard tegen de Brexit, hard tegen de oorzaken van de Brexit.

Minst slechte optie

Er is geen elegante uitweg uit de ellende die het Verenigd Koninkrijk zichzelf heeft aangedaan

Het zou dus niet alleen over de betrekkingen tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU gaan, maar ook en evenzeer over een begrip van de echte oorzaken van de keuze voor de Brexit, en van de manier waarop we die oorzaken kunnen aanpakken. Een nieuwe volksstemming zou een referendum over het Verenigd Koninkrijk zijn: hoe zien de Britten zichzelf, wat willen ze zijn en hoe willen ze dat bereiken.

Ook Labour moet beseffen dat een geblinddoekte Brexit of een democratische timeout de enige twee opties zijn. Een kordate keuze voor het tweede zou de beste oplossing zijn. Ze zou bovendien in goede aarde vallen bij de grote meerderheid van de leden en de kiezers van de partij, en de verdeeldheid bij de Conservatieven nog groter maken.

Ik onderschat de vele problemen van deze oplossing niet. Er is geen elegante uitweg uit de ellende die het Verenigd Koninkrijk zichzelf heeft aangedaan. Maar dit is de minst slechte optie, met onverwachte mogelijkheden voor een democratische en nationale vernieuwing. Labour moet ervoor gaan. Als het dat niet doet, zullen ons land en ons continent de gemiste kans voor altijd betreuren.

© blg