Opgepast voor je oeroude brein
Soms doet het er als politica weinig toe wat je ideeën zijn en hoe je die wil realiseren: waar mensen op letten is je uiterlijk en hoe je overkomt. Dat ondervindt de progressieve Amerikaanse senator Elizabeth Warren. Toen de 69jarige gewezen Harvardprofessor eind vorig jaar liet weten dat ze overweegt om deel te nemen aan de presidentsverkiezingen van 2020, kreeg ze veel kritiek over zich heen. Niet zozeer vanwege haar prikkelende en doordachte ideeën over stijgende ongelijkheid en faillissementen. Nee, Warren werd door de mangel gehaald omdat sommige analisten zich afvragen of ze wel aardig is. En of ze wel, zoals ze beweert, van Native Americans afstamt. President Donald Trump, nooit verlegen om een krasse uitspraak, noemde haar denigrerend ‘Pocahontas’.
Het is niet moeilijk om recente voorbeelden te vinden van hoe vrouwen met macht anders worden behandeld. Hillary Clinton werd tijdens haar presidentscampagne in 2016 afgeschilderd als kil en bits. Haar schelle stem irriteerde mensen. Michelle Obama, de eerste zwarte first lady, kreeg het verwijt een ‘boze zwarte vrouw’ te zijn. En op 17 juli 2014, de verjaardag van Angela Merkel, begon een Duitse journalist tijdens een persconferentie ‘happy birthday to you’ te zingen. Kan je je inbeelden dat iemand zoiets zou doen voor een mannelijke leider?
Natuurlijk focussen journalisten door de mediatisering van de politiek ook op de persoonlijke kenmerken van mannelijke leiders. Ook zij zijn soms het mikpunt van spot. Maar het valt moeilijk te ontkennen dat er met dubbele standaarden wordt gewerkt. Als we aan een mannelijke politicus denken, zien we een politicus, maar als we aan een vrouwelijke politicus denken, zien veel mensen een vrouw.
Dus ja, ik snap de frustratie van vrouwen. Het moet verschrikkelijk voelen als mensen je niet serieus nemen, ondanks je capaciteiten.
Status in de oertijd
Hoe komt het dat we gemakkelijker mannen aanvaarden als officiële leiders? Zoals classica Mary Beard in haar boek Vrouwen en macht: een manifest schrijft, hadden de Grieken en de Romeinen al weinig op met machtige vrouwen. In antieke verhalen zijn vrouwen gevaarlijke en tragische figuren en in de publieke ruimte hadden ze geen recht van spreken. Maar anders dan Beard denkt, is het niet alleen cultuur die onze denkbeelden over vrouwen en macht bepaalt. Het probleem zit dieper.
Als het op politiek aankomt, zijn we aangeboren seksisten. De manier waarop we over leiderschap denken, is vermoedelijk het gevolg van onze evolutionaire geschiedenis. Om status te verwerven in de oertijd moest je groot en sterk zijn, want dat betekende dat je de andere leden van de groep kon beschermen. Die manier van kijken hebben we nog altijd, ook al maakt het in de moderne politieke arena geen zier uit of je groot en sterk dan wel klein en zwak bent. Je brein, je ideeën, je visie: dat zouden de harde valuta moeten zijn die vandaag je kans op succes en overleven vergroten, niet je spieren.
Schrijver Ronald Giphart en evolutionair psycholoog Mark van Vugt gaan nog een stapje verder in hun boek Mismatch. Hoe we dagelijks worden misleid door ons oeroude brein. Ze suggereren dat vrouwen geschikter zijn dan mannen om sociaal complexe organisaties te leiden. Onderzoek laat volgens hen zien dat vrouwen gemiddeld meer empathie hebben, sociaal sensitiever en minder hiërarchisch ingesteld zijn – allemaal troeven in een wereld waarbij complexe menselijke interacties toe CHAMS EDDINE ZAOUGUI
Wie? Auteur van ‘Dictators. Een Arabische geschiedenis’ (Polis, 2016).
Wat? We zijn aangeboren seksisten als het om politiek gaat. nemen. Helaas is de politiek geen weerspiegeling van die bevindingen.
Volgens Rosa vzw, een kenniscentrum voor gender en feminisme, bezetten vrouwen in november 2018 nauwelijks 24 procent van de parlementaire zitjes wereldwijd. Van de 28 Europese regeringsleiders zijn slechts zes vrouw. De cijfers voor België zijn niet minder bedroevend: 15,2 procent van de Vlaamse burgemeesters die dit jaar gestart zijn, is vrouw (een daling tegenover de vorige legislatuur). Het aantal vrouwelijke rege ‘Michelle Obama kreeg het verwijt een “boze zwarte vrouw” te zijn.’
Zet je oogkleppen af