‘We mogen niet zwijgen uit angst voor problemen’
steen in de vijver te gooien, die leidt tot een golf aan verandering. Maar optimistisch ben ik niet. We hebben nood aan gele hesjes die rechtstaan tegen de fundamentalistische politieke islam. Mensen beseffen echt het gevaar niet.’
Creatief met censuur
‘Er is zeker een probleem met moslimextremisme en individuele artistieke vrijheid’, zegt ook Mohamed Ikoubaân van nomadisch kunstencentrum Moussem, die vanuit Brussel werkt met artiesten uit de hele Arabische wereld. Maar hij is genuanceerder dan Rhalib. ‘Dit probleem is niet nieuw. Het fundamentalisme is niet de mainstream. Er zijn veel strekkingen in de islam. In het soefisme zijn dans en muziek net dé expressievormen bij uitstek.’
Artiesten die in Europa werken en willen spelen in de Arabische wereld, moeten volgens Ikoubaân zelf beslissen of ze gevoelige zaken al dan niet uit de weg gaan. ‘In Libanon en Egypte zijn er officiële censuurcomités, die iedereen omzeilt. Artiesten in de Arabische wereld vinden altijd wel manieren om te doen of zeggen wat ze willen – zonder de frontale confrontatie aan te gaan en zichzelf in gevaar te brengen. In steden als Casablanca, Tunis, Beiroet en zelfs Caïro kan er meer dan je denkt. Artiesten zullen altijd hun ruimte opeisen.’
‘In Marokko werden mijn films gecensureerd. Wie iets zegt over religie krijgt doodsbedreigingen’
JAWAD RHALIB Regisseur