EEN JACKPOT VOOR POPULISTEN
Nadat uit een paar tweets gebleken was dat hij andere politieke partijen in Duitsland als ondemocratisch en moreel inferieur beschouwt, besloot Robert Habeck, de covoorzitter van de Duitse Groenen, de sociale media vaarwel te zeggen (DS 8 januari). Daarmee zal het diepere probleem waarvan die tweets een uiting waren niet verdwijnen. Het ongenuanceerde en polariserende onderscheid dat hij maakte, doet denken aan de populaire moderne tegenstelling tussen democratie en populisme, waarbij democratie soms verengd wordt tot een politiek beleid dat strookt met de eigen idealen. Alle andere beleidsopties worden in de moreel inferieure categorie van het ‘populisme’ gepropt. Dat dit beleid niet altijd overeenkomt met wat brede lagen van de bevolking willen, wordt daarbij niet eens als problematisch ervaren. Het wordt zogenaamde populisten zelfs kwalijk genomen dat ze appelleren aan die wil van het volk, in het bijzonder op het vlak van immigratie.
Zo ziet de politicoloog Cas Mudde zowel populistische partijen als de oplossingen voor maatschappelijke problemen die ze aanbrengen als een bedreiging voor de liberale democratie (DS 8 januari). Zelfs ‘goed populisme’ kan niet door de beugel. Daarmee bedoelt hij dat mainstream rechtse partijen niet mogen proberen om radicaalrechtse partijen de wind uit de zeilen te nemen door hun programma over te nemen en het op een gematigde manier te implementeren. Zelfs niet als dat zou betekenen dat die laatste partijen daardoor nog meer kiezers lokken. Alleen een linksliberale politiek is verenigbaar met de ‘liberale democratie’.
Er schuilt gevaarlijk gedachtegoed onder de populistische paraplu, maar Mudde gaat, zoals Habeck, te ver: hij is zelf ook niet immuun voor polariserend denken. Dat door polarisatie geïnspireerde gebrek aan nuance blijkt eveneens uit die andere courante kritiek op populisten. Ze zouden niet alleen appelleren aan de wil van het volk, maar het ook naar de mond spreken door het onderscheid tussen het volk en een wereldvreemde of corrupte elite in de verf te zetten. Ze draaien het mes in de wonde, maar dat kan alleen doordat er een wonde is.
Onlangs raakte bekend dat zelfs in België steeds meer mensen het moeilijk hebben om de middenklasseeindjes aan elkaar te knopen. Anderzijds hadden zogenaamde topmanagers dinsdag al evenveel verdiend als een doorsnee werknemer in een heel jaar. De ceojackpot day heet dat in modieus en cynisch Engels. Je zou het ook kunnen bestempelen als een jackpot voor populisten.