Wanneer het volk zijn stem wil
In 1819 liep het grondig fout bij een massale protestbijeenkomst van arbeiders in het Engelse Manchester. Met ‘Peterloo’ schetst Mike Leigh breedvoerig de aanloop naar dat vergeten drama.
Britse scholieren leren niet over het Peterloobloedbad. In de vaderlandse geschiede nis staat het hooguit als een voetnoot vermeld. Hoe dat komt, kan zelfs Mike Leigh niet uitleggen. De regisseur, bekend van het sociaalrealistische Secrets & lies en Vera Drake, komt nu met een ensemble film die nauwgezet de context reconstrueert van dat historische volksprotest.
Zijn aanpak vraagt wel wat van de kijker, temeer omdat hij met een speelduur van 154 minuten ruimschoots zijn tijd neemt. Dat doet de Brit natuurlijk niet zonder reden. Hij toont wat destijds roerde op alle fronten, van de hoogste politieke niveaus tot in de werkmanshuizen. Felle betogen, discussies en toespraken die bol staan van bevlogenheid – het zijn de achterliggende motieven die Leigh uitvoerig wil blootleggen.
Wie bereid is om in dat spoor mee te stappen, wordt ruimschoots beloond. Peterloo is, naast een plei dooi voor het belang van verzet, een rijke inkijk in een kantelende geschiedenis. Die bracht mee de ontvoogding van de Britse arbeidersklasse op gang.
Vooreerst de feiten: op 16 augustus 1819 zakken meer dan 60.000 mensen af naar St. Peter’s Field in het NoordEngelse Manchester. Vier jaar eerder werd Napoleon verslagen in Waterloo. Britse soldaten keerden huiswaarts, en met hen de hoop dat deze verse vrede ook welvaart zou brengen. Het bleek al snel ijdele hoop.
Engeland doet het nochtans goed onder de industriële revolutie, en al zeker een stad als Manchester. De heersende klasse richt zich echter vooral op zelfverrijking. Voor de straatarme werklieden kalven de lonen verder af terwijl de broodprijs vervijfvoudigt. Dan hoeft niemand ervan op te kijken als er gedonder van komt.
Begeesterende retoriek
Toch is de arbeidersklasse er op die bewuste dag niet op uit om amok te maken. De betogers willen inspraak en eisen dat er parlemen taire hervormingen komen. Op St. Peter’s Field zal de fameuze Henry ‘Orator’ Hunt (gespeeld door Rory Kinnear) hen toespreken, een figuur die ze op handen zijn gaan dragen. Zijn retoriek begeestert, maar vooral: als een van de weinigen heeft hij oren naar hun verzuchtingen.
Hunts aanwezigheid brengt echter meer volk op de been dan verwacht, zozeer dat het angstzweet de lokale magistraten uitbreekt. Uiteindelijk zullen op hun bevel cavaleriemanschappen brutaal de menigte intrekken. De balans: minstens vijftien doden en enkele honderden anderen die ernstig gewond raken – dat is hun Waterloo op St. Peter’s Field.
Zonder zich in te graven in individuele levens en met veel gevoel voor hoe het er toen aan toe moet zijn gegaan, laat de filmmaker een boel personages voorbijkomen. Dat het verhaal geen echte protagonist heeft, voelt niet aan als een gemis.
Zonder er een Hollywoodspektakel van te maken, laat hij met overgave zien hoe actueel het verleden kan zijn. Verzet is niet alleen van alle tijden, het is ook broodnodig. Wie manifestanten op de korrel neemt, wordt deze week in de bioscoop verwacht – spijbelen niet toegestaan. Hear, hear!
Peterloo ¨¨¨èè Van: Mike Leigh
Met: Rory Kinnear, Maxine Peake, Neil Bell (154 min.)