Tunnelkunst fleurt Hallepoort op
De Hallepoorttunnel in Brussel heropent met een nieuwe look. Het architectenbureau Art & Build bracht op de wanden abstracte beelden en een lichtscenografie aan.
De Hallepoorttunnel is al even open voor het verkeer, vanaf februari zal dat ook ’s nachts het geval zijn. De renovatie duurde twee jaar en kostte 32 miljoen euro. De finishing touch was de signalisatie, die veel verder ging dan het aanbrengen van zomaar wat borden. Het Brusselse architectenbureau Art & Build kreeg van de Brusselse minister Pascal Smet (SP.A) de opdracht om een eigen sfeer te creëren.
‘Een prima idee’, zegt Luc Deleuze van Art & Build. ‘Want net als een plein of een straat kan je een tunnel een bijzondere vorm van publieke ruimte noemen. Ons voorbeeld was de metro van Stockholm. De metrotunnels roepen er een decor op, een esthetiek die de locatie identificeerbaar maakt. Dat wilden wij ook: een knipoog naar wat er zich bovengronds bevindt.’
Voor de Hallepoort is dat de verwijzing naar een middeleeuws poortgebouw. Op de zijwanden zijn getekende riddertaferelen aangebracht, maar dan geabstraheerd en licht vervormd. Pas als je tegen een normale snelheid voorbijrijdt, zijn ze herkenbaar. Deleuze: ‘We tonen geen logo van een historisch monument. Eerder een impressie, een fragment. In geen geval mogen de beelden uitnodigen om te vertragen.’
Lichtscenografie
Ook bij de afwerking van de Leopold IItunnel zal Art & Build betrokken zijn. Daar is de knipoog wat surrealistischer opgevat. Zogezegde prehistorische tekeningen, onder meer van een walvisskelet onder het Kanaal, suggereren dat er ter plekke archeologische vondsten zijn gedaan. Bij de geplande werken aan de Belliardtunnel zal dan weer het Europathema aan bod komen. De wandbeelden in de tunnel zijn zwartwit, het licht legt het kleuraccent.
De Hallepoorttunnel kreeg er ook een uitgesproken lichtscenografie bij, die aanpasbaar is. Aan de tunneluitgangen kan ze een dynamisch kleureffect oproepen, bijvoorbeeld als de Rode Duivels spelen of als de gay pride door de stad trekt. Deleuze: ‘Noem ze lichtcomposities, op maat. De wandbeelden in de tunnel zijn zwartwit, het licht legt het kleuraccent.’
Totaalervaring in de tunnel
Bij autotunnels blijft de cruciale vraag: leidt het ontwerp niet te veel de aandacht af van de bestuurders? Veiligheid staat voorop. Daardoor blijft een artistieke ingreep altijd een toegevoegd element, ze maakt geen deel uit van een totaalconcept. Dat gebeurde bijvoorbeeld wel bij de ondertunneling van het Martelarenplein in Leuven in 2002. Manuel de
SolàMorales construeerde in zijn masterplan een tunnel met dubbele hoogte, met een architecturaal ruimtegevoel.
Ingrepen met spraakmakende esthetische meerwaarde vind je vooral bij metro en treintunnels, of bij voetgangerspassages. ‘Op hun best roepen ze een totaalervaring op, met licht, geluid en projecties’, zegt Marcel Smets. De voormalige Vlaams Bouwmeester kent enkele good practices die de wereld rondgingen. Zoals de Tunnel de la CroixRousse in Lyon, waar in 2013 een tweede koker aan toegevoegd werd met een busstrook, een fietspad en een voetpad. De lichtinstallatie en de bijbehorende geluidseffecten gelden als een kunstwerk. Of de metrolijnen in Toronto en Boston, waar tussen twee stations interactieve projecties oplichten, tot vermaak en verstrooiing van de reizigers.