Hoog tijd om het nieuwsanker te lichten
De tijd van het onbewogen, neutrale nieuwsanker is voorbij. De schermgezichten van de VRT worden nu geacht hun persoonlijkheid te grabbel te gooien op tv. Gesteld dat ze er een hebben, natuurlijk.
Begin 1985 maakte Martine Tanghe een wereldreis. Ze hield daarvan een dagboek bij voor het weekblad Humo. Om dat te vieren plaatste die kwajongen van een Guy Mortier een foto van haar op de cover. Op een strand, in bikini. Iedereen sprak daar toen schande van, Martine Tanghe in de eerste plaats. Sindsdien zijn er nog maar weinig interviews met haar verschenen, om niet te zeggen geen. Martine Tanghe leest al veertig jaar het nieuws op de openbare omroep. De enige zijstapjes die ze zich bij de VRT ooit permitteerde, waren Volt en het Groot dictee der Nederlandse Taal, want taal is zeg maar echt wel haar ding.
Nog zo’n instituut van de VRTnieuwsdienst was Bavo Claes. Claes was nieuwsanker van 1975 tot 2005, en de enige uitspatting die hij zich ooit veroorloofde, was een keer het nieuws lezen zonder das. Dat was in 1987, ten tijde van de ramp met de Herald of Free Enterprise. Het was de enige rimpeling in zijn voor het overige, tja, rimpelloze carrière. Claes schreef, terwijl hij voor de nieuwsdienst werkte, ook de roman Kraai, maar daar werd op de openbare omroep nauwelijks met een woord over gerept, laat staan dat er een zesdelige documentaire over zou zijn gemaakt, genaamd Bavo schrijft.
Vingers en tenen
Om maar te zeggen: de tijden zijn veranderd. Nieuwsankers, en bij uitbreiding alle schermgezichten van de VRTNieuwsdienst, zijn niet langer de onaantastbare, maniakaal objectieve, onpersoonlijke ambtenaren die ze ooit waren. Jan Becaus moet de laatste zijn geweest (Jan doet aan spojt, stel u dát programma eens voor), toch tot hij gecoöp teerd senator voor de NVA werd. Dat was tot voor kort de enige carrièreswitch die van nieuwsankers werd gedoogd, beseffen we nu: ook Dirk Sterckx, Ivo Belet en Siegfried Bracke gingen de politiek in voor je ‘goedenavond beste kijkers’ kon zeggen.
In ieder geval, Thomas Vanderveken, tot nader order niet werkzaam voor de VRTNieuwsdienst, heeft vorig jaar wat in gang gezet met Thomas speelt het hard, waarin hij zijn droom najoeg om het pianoconcerto van Edvard Grieg in de vingers te krijgen. Nieuwsanker Hanne Decoutere treedt momenteel met haar mishandelde tenen in zijn voetsporen: ze jaagt haar jeugddroom na om prima ballerina te worden. Was Hanne danst haar eigen voorstel, of werd het haar van hogerhand opgedrongen? Dat komen we wellicht nooit te weten, maar Decoutere zei in deze krant wel dat er een strategie achter zit: ‘Het beleid van de VRT over nieuwsankers is in de loop der jaren wel wat geëvolueerd. We moeten geen smaak en geurloze aardappelen meer zijn. We mogen wel een beetje personality hebben. Niet te
veel, maar een beetje mag.’
Zieltje bloot
Nieuwsankers met een geurtje aan, dus. Of toch met een zweem van persoonlijkheid. Het is vast de bedoeling dat het drempelverlagend werkt, en wie weet jongere kijkers naar de VRTjournaals lokt. Dat zou welgekomen zijn, want het kijkerspubliek van Eén, ook van de nieuwsprogramma’s, veroudert op zorgwekkende wijze.
Betrokkenheid, emotie, volgens sommigen egotripperij, het maakt al enkele jaren opgang. Björn Soenens, voormalig hoofdredacteur van Het journaal, had al de gewoonte zijn ziel (en nog wel meer) bloot te leggen in interviews. In de slipstream van de Soenensdoctrine, de ‘constructieve journalistiek’, werden schermgezichten gaandeweg uitgespeeld als meer dan louter verslaggevers. Denk aan Rudi Vranckx, die intussen is uitgegroeid tot het geweten van de natie. Denk, als het over spojt gaat, aan Ruben Van Gucht, die in zijn eentje de Ronde van Vlaanderen mocht fietsen en minutenlang Het journaal haalde met een item over zijn hond Odette, smartelijk overleden door vergiftiging. Of denk aan Karine Claassen, die het niet droog hield tijdens een reportage bij arme AfroAmerikanen.
Er zijn ook gevallen waarbij de persoonlijke insteek van het schermgezicht wel degelijk iets toevoegt. Zo haalde Xavier Taveirne alles uit de kast voor Voor de mannen, een reportagereeks over oudere holebi’s en hun comingout. Maar de naijver tussen schermgezichten kennende, komt er nog wat op ons af. Krijgt weldra elk nieuwsanker een eigen tvprogramma? Wim De Vilder had er al eens eentje (Vijf jaar later), maar wat met onder meer Goedele Wachters en Annelies Van Herck? Stellen ze zich tevreden met hun deelname aan De slimste mens, of willen ze meer? We hoeven maar even aan de reportagemagazines van Cathérine Moerkerke op VTM te denken, om te beseffen welk onheil ons mogelijk nog te wachten staat.
Frivole zijsprongetjes in de carrière zijn voor een tvjournalist overigens niet zonder gevaar. Nadat Freek Braeckman enkele jaren de talkshow Café Corsari had gepresenteerd, vond hij zijn draai niet meer bij zijn terugkeer naar de nieuwsredactie. Opnieuw anker worden zat er niet meer in. Daarvoor waren een ontluizingsperiode en een overstap naar VTM nodig.
Het is vast de bedoeling dat het drempelverlagend werkt, en wie weet jongere kijkers naar de VRTjournaals lokt