‘Ja, wij kunnen winnen van het populisme’
REPORTAGE I DE 50 UURDURENDE DAG VAN ONTSLAGNEMEND CDHVOORZITTER BENOIT LUTGEN
‘Maxime Prévot is maagdelijk, hij kan met de andere partijen iets nieuws opbouwen. Er zal ook meer geluisterd worden. Dat hoort erbij als je nieuw bent’
De beslissing van Benoît Lutgen om plaats te maken aan de top van CDH wordt zowel binnen als buiten zijn partij als een grote geste gezien. ‘Het moest nu’, zegt hij. ‘Ik was er al een tijd klaar voor en de partij nu ook.’ Lutgen neemt ook afscheid van het blad voor zijn mond. ‘Brussel? Fuseren. Zowel de politiezones als de gemeenten.’ PETER DE LOBEL FOTO’S BART DEWAELE
NAMEN/PHILIPPEVILLE I
Het is woensdagavond, het loopt tegen middernacht. We zijn in Le Mistral, een frivool verlicht restau rant aan de rand van Philippeville. Na een hele dag in het spoor van Be noît Lutgen zijn we hier op goed ge luk beland. De ontslagnemende CDHvoorzitter is al zo’n vijftig uur wakker. Hij is doodop, morst de dame blanche die hij in een vlaag van overmoed besteld heeft op zijn kos tuum. Hij heeft een heksenketel van een dag achter de rug, maar denkt op onze vraag toch nog even na over de hoogtes en laagtes van zijn achtjarige partijvoorzitterschap.
De scores in 2011 en 2014, daar kijkt hij tevreden op terug. ‘Ook op het feit dat we in 2014 neen zijn blij ven zeggen tegen de NVA. We zijn een machtspartij, daar moet je niet flauw over doen, wij willen besturen. Maar niet met de NVA. Er zitten heel correcte mensen in die partij, maar voor mij ging dat niet.’ Met de PS ging het uiteindelijk ook niet meer. ‘Ik blijf bijzonder fier op “le 19 juin”.’ Op 19 juni 2017 duwde het kleine CDH de PS uit de Waalse regering om scheep te gaan met de MR. ‘Mense lijk slaat dat wonden. Ik had destijds een goed contact met Anne Poutrain (jarenlang het hoofd van de PSstu diedienst en rechterhand van Elio Di Rupo en later Paul Magnette, red.). Maar het ging niet om personen, het ging om de partij. En met de PS konden we niet verder. We hadden veel mooie dingen in het regeerakkoord gezet en door hun interne problemen kwam daar niets meer van in huis. Ik ben fier dat ik de ballen had om dat te doen. We dreigden allemaal in de oppositie te raken, maar dat moest dan maar.’
Klaar op 14 oktober
Lutgens beslissing om de fakkel door te geven kwam dinsdagavond laat. Net zoals die van ’le 19 juin’ was ze onverwacht. ‘Ja en neen’, zegt Veronique Salvi, Waals parlements lid voor CDH. ‘Als je hem een beetje kent, zag je dat er iets op til was.’
Het is woensdagmiddag, ik zit naast Salvi op de traditionele nieuw jaarslunch van de Waalse CDH fractie in Namen. Ze glimlacht ter wijl ze het zegt. Ze kent het, ermee stoppen. Een paar jaar geleden be sliste ze als toenmalige kopvrouw in Charleroi om er na deze legislatuur een punt achter te zetten. ‘Bij Benoît voelde je het aan de manier waarop hij sprak en keek. Alsof hij al wat had losgelaten. Soms was het iets wat hij op het eind van een zin nog achteloos toevoegde. Een soort “we zullen zien” dat we van hem niet gewoon zijn.’
Ze wordt onderbroken door gestommel aan de voordeur van het restaurant. Cameraploegen en foto grafen verdringen zich voor een beeld van de man die vanochtend zijn eigen exit heeft aangekondigd.
Lutgen schudt handen, deelt zoenen en beste wensen uit. Hij ziet er die middag al uitgeput uit, maar zeker niet ongelukkig. Nadat het nieuws dinsdagavond om 23 uur bekend geraakt was, is zijn telefoon onophoudelijk beginnen te rinkelen. De hele nacht. Collega’s van alle partijen. Om 3 uur ’s ochtends heeft hij zelf zijn woordvoerster opgebeld. Dat ze hem zéker om 5 uur moest wakker bellen, om op tijd in de RTBFradiostudio te raken.
Bijna twintig uur later zit ik dus tegenover hem aan tafel in Le Mis tral. ‘Ik was hier al klaar voor op 14 oktober’, zegt hij. ‘Ik wilde het toen nog niet, ik wou Bastogne niet verlie zen, maar ik was er wel klaar voor.’ De broederstrijd om het burgemees terschap kostte emotioneel veel. Had hij die verloren, dan ging het licht uit op alle niveaus. Geen burgemeester meer, zelfs geen raadslid en ook geen voorzitter meer. Maar het werd een kletterende overwinning. Zijn partij hield in de rest van Wallonië min of meer stand, maar verloor net als alle traditionele partijen stemmen aan Ecolo en PTB. Toch viel het beter mee dan wat er gevreesd werd. In de rust die stilaan is weergekeerd bij de humanisten, zag Lutgen zijn kans.
‘Het was belangrijk dat Maxime het goed deed’, zegt hij. En Maxime Prévot, de CDHburgemeester van Namen en zijn gedoodverfde opvolger, deed het goed. Hij behield zijn zetels en zijn sjerp. Voor Lutgen zijn beslissing publiek maakte, polste hij ‘Maxime’ en federaal fractieleider Catherine Fonck. Zij heeft volgens Lutgen de gave om ‘op een aimabele manier gitzwarte profielfoto’s van de partij te maken’. Zij denkt nog na. ‘Maar ik wist in ieder geval al dat er één kandidaat zou zijn. Een goeie.’
Automatismen afleren
Eind oktober zou het mandaat van Lutgen sowieso aflopen, na twee termijnen viel het ook niet meer te verlengen. Maar als hij daarop zou
wachten, zou de afwikkeling van de verkiezingen ook voor hem zijn, onderhandelingen incluis. Een scenario dat hij kent. Hij werd in 2010 voorzitter, als opvolger van Joëlle Milquet. Maar toen Alexander De Croo (Open VLD) de regering liet vallen, werd dat plots een verkiezingsjaar en Milquet besloot de onderhandelingen zelf nog te leiden, terwijl Lutgen in de wachtkamer zat.
‘Zij deed de onderhandelingen, maar voor partijzaken kwam velen al naar mij. Joëlle was daarover ver baasd. Een ongelofelijke vrouw, maar ze houdt graag de touwtjes in handen. Het wegvallen van de aan dacht viel haar zwaar. Ik sluit niet uit dat ik ook zoiets ga meemaken. Het zijn automatismen die je moet afle ren. Als ik in een zaal binnenkom, zal niemand nog zitten te wachten tot ik het woord neem.’
Het moest dus nu. Toen hij in 2017 de regering met de PS opblies, sneu velden ook alle rode bruggen. Van een relatie met de NVA is er evenmin nog sprake, na weinig omfloerste uitspraken van de Bastognard. Zou hij na de verkiezingen een hinderpaal geworden zijn voor zijn eigen partij? Deed hij het daarom nu?
‘Bien sûr. Als ik alle kansen wou geven aan de partij, moest ik nu stoppen als voorzitter. Iemand anders moet met een nieuw stel kaarten kunnen beginnen. Maxime is maagdelijk, hij kan met de andere partijen iets nieuws opbouwen. Er zal ook meer geluisterd worden. Bovendien spreekt hij goed Nederlands. De me dia zullen de oren spitsen en ook in tern kent een nieuwe voorzitter een staat van genade. Ik heb het zelf ook meegemaakt, dat hoort erbij als je nieuw bent. Het heeft uit zichzelf al iets mobiliserend. Het congres van volgende week voor de verkiezing is een soort precampagne voor de ver kiezingen. Dit kan de partij een stevi ge boost geven.’
Wat vond zijn vader ervan? Guy Lutgen was net als zijn jongste zoon ooit PSCminister van Landbouw en burgemeester van Bastogne. ‘Wij spreken wel over politiek, maar voor al algemeen, over iets wat hij gezien of gehoord heeft. Maar onlangs vroeg hij plots, uit het niets: ‘Et alors? Jij ging toch stoppen als voorzitter?’ Ik snapte niet hoe dat nu plots in zijn hoofd was terechtgekomen. Op dat moment was ik hier en daar al discreet aan het aftoetsen. Afgelopen zondag heb ik het hem verteld. En ook dat Maxime klaarstond. “Super”, zei hij, “ik ben blij voor je”.’
Franstalige Castro
Een paar uur eerder op de avond, in Florennes, iets onder Charleroi. Hier wacht wel nog een volle zaal tot Lutgen het woord neemt. De CDH van Namen is hier bijeen voor een nieuwjaarsborrel. ‘De passie om me voor de partij in te zetten, blijft immens. Ik doe dit met het volste vertrouwen in de toekomst’, zegt Lutgen. ‘We wilden toch geen Castroverhaal, zoals in sommige andere Franstalige partijen?’ Een steek naar de PS, de militanten lachen. ‘Het kan, wij kunnen een mooie overwinning boeken op het populisme. Bij sommige partijen groeit het electoraat door haat. Dat zal bij ons nooit het geval zijn. Bedankt voor alles en bonne
‘Aan Franstalige kant mag je niet zeggen dat je voor de fusie van de politiezones bent. Alleen omdat de NVA het ooit heeft voorgesteld’
chance!’ Haast symbolisch neemt Prévot – dit is zijn electorale achter tuin – de microfoon over, om vanop het podium elke burgemeester uit de streek aan te halen en iedereen op het hart te drukken volgende week naar het kiescongres te komen. ‘Dankzij dit nederige gebaar van Be noît zullen er bij de PS een paar knar setanden. Laten we het een pak beter doen dan sommige pessimistische peilingen voorspellen!’
Terug naar Le Mistral. Er zijn nog zones die zorgen baren, geeft Lutgen toe. In zijn communicatie is nu alleen sprake van ‘een partij in vorm’, maar die vorm was enkele jaren geleden een stuk beter. Scores rond de 10 pro cent, dat kan toch niet de bedoeling zijn? ‘Al een miljoen keer heb ik ver wezen naar de verkiezingen van 2014 en ik doe het nu nog eens. Vlak voor de verkiezingen stonden we op 9,2 procent. Begin dan maar campag ne te voeren en iedereen op te pep pen. Mij gaf dat net nog meer ener gie, maar bij je mensen hakt het erin. We hebben toen 15 procent gehaald. Het kan dus. Wij kunnen dit. Echt. Ik ben niet bezorgd. Zeker niet over Wallonië.’ Alhoewel. Luik is een zor genkind. Lutgen is erg tevreden van het werk dat Alda Greoli levert in de regering, maar haar resultaat in ok tober was ronduit slecht. Ook in Brussel is er werk.
Eén politiezone
‘Weet je wat het prettige is?’, vraagt hij. ‘Dat ik mijn vrijheid van spreken terugkrijg. Als voorzitter moet je altijd en overal het brede ver haal vertellen, waarin iedereen zich kan vinden. Nu niet meer.’ Daad bij het woord, vraag ik. De verhouding met de MR, hoe zit die als je er regionaal mee bestuurt, maar federaal oppositie voert? ‘We hebben hen altijd inhoudelijk aangepakt. Niet zoals de PS en Olivier Maingain (Défi) die al les afknallen, alleen maar omdat het van MR of NVA komt. Toen de rege ring na de aanslagen de aanhou dingstermijn wilde uitbreiden naar 72 uur, zijn zij daar keihard ingevlo gen. Maingain applaudisseerde toen het werd weggestemd. Dat deden zelfs de PS’ers niet. Ik was vóór die 72 uur bij vermoedens van terrorisme en vóór 48 uur algemeen. Aan poli tieke conneries doen we niet mee, ge lukkig maar.’
De bijna gewezen voorzitter raakt op dreef. ‘De fusie van de politiezo nes, nog zoiets! Aan Franstalige kant mag je zelfs niet zeggen dat je daarvoor bent, gewoon omdat de NVA het ooit heeft voorgesteld.’
Terwijl u voor bent?
‘Ja, ik ben voor. Voor de fusie van de politiezones en de fusie van de gemeenten. Hou desnoods gemeentehuizen over zoals in de arrondissementen van Parijs, voor burgerlijke stand en huwelijken. Maar Brussel gaat kapot zoals het daar nu gaat. En dat gaat meer mensen aan dan alleen de Brusselaars.’
Waarom heeft u hier als voorzitter dan nooit op gehamerd?
‘Omdat in Brussel alle parle mentsleden aan Franstalige kant dat op voorhand al afwijzen omdat het van de NVA komt. De NVA zal wel mikken op een Nederlandstalige korpschef voor de hele zone, ze doen dit heus niet alleen uit welwillendheid naar de Brusselaars. Maar als je naar de efficiëntie kijkt, moet je het overwegen.’
‘Weet je, Joseph Michel (oudmi nister PSC, voorganger van CDH) was de vader van de fusies in 1976. Hij zei me ooit: “Benoît, ik ben erin geslaagd de gemeenten te fuseren in Vlaanderen en in Wallonië, maar niet in Brussel. Dat is een drama. Het fragmenteert de stad compleet.” Hij had helemaal gelijk. Mobiliteit, fisca liteit: dat moet allemaal naar één overkoepelende burgemeester. De fiscaliteit moet je ook gelijk trekken. Nu worden de arme gemeenten doodgeknepen.’
Toont dat nu de onmacht van een partijvoorzitter?
‘Ik kan mij hier nu voor uitspreken, maar er is geen enkele partij die erin zou meegaan.’
Hij wil afronden, hij moet naar zijn bed in Bastogne. Hoe gaan ze daar reageren, vraag ik. Hij tuit de lippen. ‘Goed, daar ben ik zeker van. Ha, de oppositie (zijn broer en uitdager JeanPierre Lutgen, red.) zei tijdens de campagne toch voortdurend dat ze een burgemeester wou die meer aan aanwezig zou zijn. Awel, voilà.’
‘Dankzij dit nederige gebaar van Benoît zullen er bij de PS een paar knarsetanden. Laten we het beter doen dan sommige pessimistische peilingen voorspellen!’
MAXIME PRÉVOT