WAAROM we ‘Kruistocht in spijkerbroek’ van onder het stof blijven halen
Ik kon de coverillustratie nog dro men. Ze had iets weg van een filmposter uit de jaren 50, gebor steld in ruwe penseelstreken: een stroom kinderen trekt door een kloof met hoge rotswanden. Ze zijn gehuld in lompen, dragen kruisen, spe ren, handbogen en zwaarden. In de voorhoede loopt een jongen in heden daags tenue, met een jeans – excuseer, een spijkerbroek – en een polshorloge, hij steekt met kop en schouders boven de anderen uit. De kinderen worden verondersteld er haveloos bij te lopen, ze zijn verschoppelingen die al weken onderweg zijn in weer en wind. Maar ze zien er veeleer glamoureus uit, met per fecte coupes, alsof ze net nog even wer den bijgewerkt door een stilist die nu, de haardroger nog in de hand, goedkeu rend staat toe te kijken in de coulissen. De prent zag er al wat ouwelijk uit toen ik een tiener was, begin jaren 80. Maar het weerhield me er niet van om Kruis tocht in spijkerbroek in één ruk van kaft tot kaft uit te lezen. Razend spannend vond ik de avonturen van de vijftienjarige Dolf Wega – wat een naam, Dolf – die zich bij wijze van experiment met de materietransmitter, een nieuwe uitvinding, laat terugflitsen naar het jaar 1212. Hij wil er een middagje rondsnuisteren op een Frans riddertoernooi, maar hij komt een heel eind verder naar het oosten terecht, te midden van een kinderkruistocht die uit Keulen is vertrokken richting Jeruzalem. De materietransmitter heeft duidelijk nog enkele défauts, de teletijdmachine uit Sus & Wis is doorgaans een stuk nauwkeuriger. Natuurlijk mist Dolf aan het einde van de middag de bus terug naar de twintigste eeuw, anders had Thea Beckman er geen historische roman van 350 bladzijden uit kunnen puren.
Gouwe ouwetjes
Kruistocht in spijkerbroek behoort tot het collectieve geheugen van generaties lezers, het werd bekroond met een Gouden Griffel, werd verfilmd in 2006, er kwam een theaterbewerking en in januari ging in Nederland de musical in première. Het boek is aan de 94ste druk toe. Een indrukwekkend palmares, en dat is ongetwijfeld de re den waarom het werd uitgekozen voor de leesbevorderingsactie ‘Geef een boek cadeau’. Het is te koop voor 2,5 euro in Vlaamse en Nederlandse boekhandels en een aantal speelgoedwinkels, je kunt het kopen voor jezelf, maar je kunt het ook wegschenken. Dan zet je het na aankoop op een boekenplank in de winkel, de boekhandelaar zorgt ervoor dat het terechtkomt bij het goede doel dat hij heeft uitgekozen: een school, een leesbevorderingsinitiatief, een organi satie die zich bezighoudt met kansar moede en laaggeletterdheid ... Op die manier probeert de actie ook kinderen te bereiken die thuis geen boeken heb ben. Ze doet niet alleen een beroep op particuliere kopers, maar ook op ge meenten, scholen of kinderdagverblij ven om zich op te werpen als gulle schenkers.
Later dit voorjaar wordt alles nog eens overgedaan met Geef een prenten boek cadeau, met Kikker is kikker van Max Velthuijs. Een prachtig initiatief, dat vorig jaar uit Nederland kwam over gewaaid. Het actieboek toen was Ronja de roversdochter van Astrid Lindgren, de actie ging in 2016 van start met Oorlogswinter van Jan Terlouw. Allemaal gouwe ouwetjes.
Soft spot
Daar is niets mis mee. Alleen vraag ik me af of Kruistocht in spijkerbroek – kennen kinderen het woord spijkerbroek nog? – de tand des tijds even goed doorstaat als de eerdere actietitels. Het boek dateert uit 1972, ik las het rond 1981. Thea Beckman was toen razend populair, niet alleen dit boek, maar ook Geef me de ruimte!, Triomf van de verschroeide aarde en Het rad van fortuin werden druk gelezen: een trilogie over de Honderdjarige Oorlog.
Al Beckmans boeken bevatten grof weg deze ingrediënten: wat avontuur, een beetje heldenmoed, een hoofdper sonage dat dapper tegen de stroom in roeit, soms een snuifje liefde en een happy end. Veel psychologische diep
Beckmans personages zijn soms wat clichématig, haar woordgebruik kan al eens belegen zijn en ze schrijft bij momenten stroef
gang is er in haar boeken niet te vinden. Haar personages zijn soms wat clichématig, haar woordgebruik kan al eens belegen zijn en ze schrijft bij momenten stroef, dingen die je als jonge lezer niet opmerkt, maar die opvallen als je het boek als volwassene herleest. Beckman moet het vooral hebben van haar verteltalent, niet van stilistische bravoure.
Waar komt dan dat succes vandaan? In Vlaanderen zijn er van de Geef een boek cadeaueditie al pakweg 35.000 exemplaren verkocht, terwijl de actie pas loopt sinds 8 februari. Los van de sympathie voor het project en de lage prijs van het boek heeft dat vooral te maken met de nostalgie van volwassen lezers zoals u en ik. Boeken die je als kind graag hebt gelezen, hebben de bijzondere eigenschap dat ze zich voor altijd nestelen in je hoofd en zich daar niet laten wegduwen, ook niet als een nieuwe leesbeurt op latere leeftijd op een teleurstelling uitliep.
Die soft spot zal er altijd zijn, het is een gekoesterde herinnering die je wil doorgeven aan nieuwe generaties lezers. En als je kinderboeken bij jonge lezers wil brengen, zijn volwassenen meestal een onvermijdelijke tussenschakel. Het is dan ook slim gezien van Geef een boek cadeau en uitgeverij Lemniscaat dat ze uitpakken met die originele cover, die intussen zo belegen is dat het charmant wordt. Het maakt het herkenningseffect des te groter. Nostalgie is nu eenmaal een van de sterkste verkoopargumenten die er bestaan.