Het Grote Niets lonkt’
museum in Amsterdam een kerncollectie van zo’n 500 foto’s op.
Olaf kijkt naar de print met toegeknepen ogen. ‘Een heel klein beetje minder. Minder licht.’ Zijn assistent spurt weg, Olaf bijt gedecideerd een stuk van een koek. Aan de muur echoot een foto van de Nederlandse fotograaf de werkelijkheid: op het beeld uit Hope, een reeks uit 2005, zit een vrouw aan de keukentafel bij een onaangeroerd stuk taart.
Erwin Olaf is bekend voor zijn fantasierijke, barokke ensceneringen, onder meer met dwergen en mollige vrouwen, maar hij maakte ook gestileerde foto’s van mensen die huilen en wachten. En er is zijn vroege werk, dat bol staat van seks en agressie. Niemand had kunnen vermoeden dat de man die zelfportretten met sperma in zijn gezicht maakte en sadomasochisten fotografeerde, op een dag de staatsieportretten van het Nederlandse koningshuis zou maken. ‘Ik kan me nu wel voorstellen dat mensen mijn werk van begin jaren 80 extreem vinden’, zegt hij aan de keukentafel. ‘Ze vergeten dat die tijd ook heel wild was. De seksuele revolutie begon eind jaren 60 maar is eigenlijk pas diep in de jaren 70 bij het gewone klootjesvolk geraakt. Er waren de punk, de disco, de baghwanbeweging, de kraakbeweging. Het was een tijd van agressie en opstand, er was vrijheid van het individu – grenzeloos en taboeloos. Die seksuele bevrijding vond ik fijn. En dat zag je ook in mijn foto’s. Ik was in die tijd sterk beïnvloed door Robert Mapplethorpe, maar ook door de modefotografie van Helmut Newton. In Vogue stonden vrouwen gewoon naakt in bontjassen! The sky was the limit.’
Hebt u heimwee naar die tijd? U heeft al vaker aangehaald dat u vindt dat de seksuele vrijheid, vooral dan van holebi’s, onder druk staat.
Heimwee heb ik niet. In heel wat landen in de westerse wereld blijft het moeilijk om als homo je liefde op straat te tonen en te zoenen, maar je kunt wel trouwen. De wetgever staat aan mijn kant, en dat was in de jaren 80 niet het geval. En toen werd ik ook flink uitgescholden. Intussen hebben we homorechten op papier allemaal geregeld, maar toch is het op straat nog altijd niet oké om mezelf te zijn.’
‘Onze vrijheden zijn sinds de jaren 80 ontzettend toegenomen. Online wordt er op seksueel vlak veel geëxperimenteerd. Maar vrouwen mogen wel hun tepels niet laten zien. Dat begrijp ik niet.’
U ergert moraal? zich aan de dubbele
‘Ja. Wat ik jammer vind, is dat ook het naakt in de beeldende kunst smoezelig gemaakt wordt. Terwijl het zo’n belangrijk onderdeel uitmaakt van de Europese kunst, zelfs in religieuze taferelen. Denk maar aan cherubijntjes en madonna’s met hun ontblote borst. Het gewone lichaam, het vollere lichaam of het oudere lichaam heb je in beeldende kunst altijd in zijn glorie kunnen bewonderen. Op een of andere manier is naakt de laatste decennia geseksualiseerd: het moet choquerend of schandalig zijn. – daar heb ik zelf ook aan meegedaan, met mijn Mapplethorpeachtige beelden.’