Een jaar vol Rembrandt
Rembrandt van Rijn, ‘Jeremia treurend over de verwoesting van Jeruzalem’, 1630.
Telkens weer ontpopt Rembrandt zich als een originele verhalenverteller, een toneelregisseur die een uitgekiend tafereel weet op te bouwen
der van zijn tijd zijn. Uitblinken in Bijbelse taferelen, in de Gouden Eeuw nog altijd het hoogst ingeschatte genre: het was zijn ambitie.
Alle Rembrandts wijdt er een apart hoofdstuk aan. Het laat zien hoe Rembrandts talent schuilt in zijn onfeilbaar gevoel voor actie en dynamiek. Telkens weer ontpopt hij zich als een originele verhalenverteller, een toneelregisseur die een uitgekiend tafereel weet op te bouwen. Daarbij kiest hij niet altijd voor het klassieke dramatische hoogtepunt, maar selecteert hij een verrassend moment waaruit de emoties en de tragiek het sterkst spreken. Tedere liefde, vreugde, wanhoop, schuldgevoel of melancholie: vaak lees je alleen al aan hun houding af wat zijn personages door
maken. Zoals bij de profeet Jeremia, die Rembrandt in fel licht afbeeldt terwijl hij in treurige gedachten verzonken zit. Op de achtergrond gaat de stad Jeruzalem zoals voorspeld in vlammen op.
Slagregen
Het Rijksmuseum haalt ook enkele van de fijnste landschappen boven. Rembrandt hield niet alleen bitter weinig rekening met de conventies van zijn tijd. Hij investeerde ook nauwelijks in goede relaties met de elite. Liever omringde hij zich met kunstvrienden of leerlingen met wie hij lange wandelingen rond Amsterdam kon maken.
In spaarzame lijnen, trefzeker en topografisch doorgaans nauwkeurig, beelden zijn etsen het Hollandse landschap af. De ijlte Amsterdam werkte, samen met steden als Leiden, Den Haag, Delft en Leeuwarden, een tentoonstellingprogramma uit voor een jaar rond Rembrandt & de Gouden Eeuw. Een greep:
Rembrandts social network. Zakenrelaties, bloedverwanten, geldschieters, kunstkenners en collegakunstenaars: ze behoorden tot het vriendenclubje. Rembrandt duikt in deze tentoonstelling op als een lastige man, streng voor zijn leerlingen en bot voor burgerlui. De blikvanger is een warm, informeel portret van Rembrandts zoon Titus, met wie hij een grote vertrouwensband had. Rembrandthuis Amsterdam, tot 19/5.
Rembrandt en het Mauritshuis. Van de achttien schilderijen die het museum verwierf, met ‘De anatomische les van Dr. Tulp’ als sleutelwerk, blijken er maar elf onbetwistbaar van de meester zelf te zijn. Een verhaal over twijfels en toeschrijving, dat niet echt zijn punt weet te maken. Mauritshuis Den Haag, tot 15/9.
Rembrandt & Saskia. In 1634 trouwde Rembrandt met Saskia Uylenburgh, een meisje uit een rijke Friese familie. Ze schonk hem vier kinderen, van wie er drie in de wieg stierven. Zelf overleed ze al op haar 29ste. Het Fries Museum in Leeuwarden schetst lief en leed in de zeventiendeeeuwse high society. Tot 17/3.
RembrandtVelazquez. Velazquez, Rembrandt, Murillo, Vermeer, Zurbarán en Hals: ze komen voor het eerst samen in deze double bill. Het Prado levert de Spaanse topstukken. Rijksmuseum Amsterdam, van 11/10 tot 19/1/2020.
Jonge Rembrandt. De stad waar hij zijn eerste stappen zette toont het vroege werk in 40 schilderijen en 120 etsen. De Lakenhal Leiden, van 3/11 tot 9/2/2020.
●De nachtwacht. Vanaf 8 juli kan het publiek volgen hoe ‘De nachtwacht’ in het Rijksmuseum wordt gerestaureerd.
www.rembrandt2019.nl
Rembrandt hield niet alleen bitter weinig rekening met de conventies van zijn tijd. Hij investeerde ook nauwelijks in goede relaties met de elite
van de horizon, het magische licht, de spaarzame menselijke aanwezigheid: ze zijn ook hier van de partij. De drie bomen, een fantasielandschap vanop de dijk aan de Zuiderzee, is zijn bekendste en grootste ets. Het silhouet van Amsterdam duikt in de achtergrond op, maar de prent bevat vooral een overvloed aan details: van de slagregen in de linkerhoek tot een vrijend paartje in het struikgewas. Zijn biograaf noemt het ‘een ode aan het leven’. Een jaar na de dood van zijn vrouw Saskia moet het een louterende werking op Rembrandt gehad hebben.
‘Alle Rembrandts’. Rijksmuseum Amsterdam, tot 10/6. ‘Rembrandt, biografie van een rebel’ van Jonathan Bikker verscheen bij nai010uitgevers.