‘Wij voelen ons opgesloten in Congo’
Congolese artiesten raken niet meer naar ons land, omdat Congolese én Europese instanties steeds meer visaobstakels opwerpen. Daardoor moeten cultuurhuizen opvoeringen schrappen.
BRUSSEL I In NTGent had vanavond de productie Histoire(s) du théâtre II moeten plaatsvinden, een dansstuk van de bekende Congolese choreograaf Faustin Linyekula. De opvoering had de climax moeten worden van het Same Same But Differentfestival dat NTGent samen met Vooruit en Campo organiseert.
Maar de voorstelling moest worden geannuleerd omdat vier Congolese dansers/acteurs geen toestemming kregen om naar België te reizen. Ook de voorstelling Sept Mouvements Congo van de Congolese rijzende ster Michael Disanka kon vanwege visaperikelen niet doorgaan.
‘Bijzonder jammer’, zegt Paul Kerstens die al jaren BelgischCongolese producties begeleidt. ‘De voorstelling van Disanka kan niet in Congo opgevoerd worden, omdat ze kritisch is voor de machthebbers in Kinshasa. Disanka heeft als het ware een buitenlands podium nodig om zijn boodschap kracht bij te zetten.’
Represaille
Als vervanging van de ge
schrapte opvoeringen organiseert NTGent vanavond een debat waarin het reisverbod voor Congolese artiesten wordt aangekaart. Artistiek directeur Milo Rau, Faustin Linyekula en antropologe Bambi Ceuppens zullen aan Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz (Open VLD) vragen wat er precies aan de hand is en hoe die de situatie kan deblokkeren.
De vraag is welke hefbomen een Vlaamse minister heeft om de reisproblemen op te lossen. Want het grote probleem is dat Congolese artiesten niet meer aan een visum voor België raken, omdat de regering in Kinshasa een jaar geleden beval om het Schengenhuis te sluiten. Dat is het diplomatieke kantoor waar ons land aan Congolezen visums verschaft voor achttien Europese landen.
Toenmalig president Joseph Kabila nam die sanctie als represaille voor het feit dat minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) en minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open VLD) beslist hadden een deel van de Belgische hulp aan het Congolese middenveld en regimekritische mensenrechtenorganisaties te besteden. Die ingreep was dan weer een antwoord op het feit dat Kabi
la de verkiezingen keer op keer uitstelde.
Vastgoed als voorwaarde
Maar de sluiting van het Schengenhuis is niet de enige verklaring voor de visumproblemen. Kerstens: ‘Congolese artiesten die zich voordien in het Schengenhuis aanboden, moesten soms aan absurde voorwaarden voldoen. Zo moesten ze aantonen dat ze in Congo over vastgoed beschikken, of behoorlijke sommen op hun bankrekening hebben staan. Nochtans gaat het vaak over jonge, arme artiesten die helemaal geen geld hebben om een bankrekening te openen, laat staan om vastgoed te kopen. Racisme zou ik het niet noemen, maar die praktijken vertrekken wel van het idee dat je Afrikanen niet kunt geloven en dat je altijd moet opletten dat ze niet in Europa blijven hangen. Er zijn altijd uitzonderingen, maar de overgrote meerderheid van de Congolese artiesten keert na het optreden plichtbewust terug naar Congo.’
Onder veel Congolese artiesten bestaat er bovendien een ongeschreven code dat visummisbruik ontoelaatbaar is. Een artiest die na zijn of haar voorstellingen
in Europa blijft hangen, ondermijnt de internationale artistieke ambities van zijn collegakunstenaars. Dat zegt ook Michael Disanka vanuit Kinshasa: ‘Wij krijgen van Europese ambassades allerlei redenen te horen waarom we niet naar landen als België mogen. Het zotste dat ik onlangs vernam, was dat een Congolese actrice niet naar België mocht, omdat ze daar zeker zou trouwen met een rijke grijsaard. Dat is echt beledigend.’
Financiële reddingslijn
‘Wij zijn Congolese artiesten die samenwerken met belangrijke artistieke huizen als NTGent en KVS, en hebben de ambitie om ons werk ook op internationale podiums op te voeren. Een van mijn drijfveren is om Congolese wantoestanden aan een internationaal publiek te tonen. Maar dat kan voorlopig niet. Wij voelen ons opgesloten in Congo.’
Disanka voegt er aan toe dat het ook vanuit economisch standpunt belangrijk is dat Congolese artiesten in het buitenland kunnen optreden. ‘In Congo is er amper geld voor cultuur. Europa is niet enkel onze artistieke uitlaatklep, maar vaak ook ons financiële reddingslijn.’
‘Mijn drijfveer is om Congolese wantoestanden aan een internationaal publiek te tonen. Maar dat kan voorlopig niet’
‘Een actrice mocht onlangs niet naar België, omdat ze daar zeker zou trouwen met een rijke grijsaard. Dat is echt beledigend’
MICHAEL DISANKA
Congolese acteur en regisseur