‘Ook arts wil erkend worden als mens die fouten maakt’
‘Een patiënt die het slachtoffer wordt van een medische fout is als een klassieke theaterheld: hij wil dat zijn lijden zin krijgt.’ Theatermaker Christophe Aussems duikt in de wereld van de medische fouten.
LEUVEN I Hybris (spreek uit als hubris) of ‘hoogmoed’. Volgens regisseur Christophe Aussems (43) bestaat daar zowel een positieve als een negatieve versie van. In Hybris, de nieuwste productie van theatergezelschap Het nieuwstedelijk die gisteravond in première ging, onderzoekt hij overmoed in een erg tragisch deel van de geneeskunde: de medische fouten.
‘Neen, het is geen best of van de mees te spectaculaire medische blunders’, zegt Aussems. ‘Daar heb ik me ver van afgehouden. Geen achtergelaten schaar in de buik dus. In het stuk probeer ik vooral te zoeken naar de impact en de context van medische fouten.’ Daarvoor interviewde hij chirurgen, patiënten en experts.
De conclusie is dat alle betrokken partijen aan overmoed lijden: patiënten, chirurgen en het brede publiek. Het is de rode draad door het stuk. Behalve de positieve hybris die een chirurg het nodige zelfvertrouwen geeft om complexe operaties uit te voeren, kent dat zelfvertrouwen ook een schaduwkant. Aussems denkt aan de brullende chirurg die zich God waant; de bekende machocultuur van de ‘snijdende disciplines’.
En ook patiënten zijn overmoedig?
‘Jawel, zij gaan er te veel van uit dat de dokter altijd en overal een oplossing kan bieden. Dat overmatige vertrouwen in de arts is nefast als het fout gaat.’
Hoe kan overmoed dan positief zijn voor patiënten die een medische fout hebben ondergaan?
‘Kijk alleen al naar hun doorzettingsvermogen. Het vereist een moed die beyond gaat. Het is een drijfveer die je tegenkomt in veel klassieke theaterteksten. Een held die iets overkomt en moet lijden, wil zijn lijden zinvol maken. Patiënten starten voornamelijk een rechtszaak om te vermijden dat dezelfde fout opnieuw gemaakt wordt. En voor de erkenning natuurlijk. Dat geldt trouwens ook omgekeerd: de arts wil dat de samenleving erkent dat hij of zij ook maar een mens is die fouten maakt.’
Want ook de samenleving is overmoedig?
‘Er is een drang naar efficiëntie en marktwerking. Controle is goed, maar wordt soms doorgedreven tot in het absurde waardoor de aandacht voor de patiënt in het gedrang komt. Dat is toch een hybris van ons allemaal? Er wordt tegen de klok geopereerd, we kijken hoe we dingen zo snel en zo goedkoop mogelijk kunnen doen, maar verwachten wel een hoge kwaliteit.’
Is het niet riskant om die werkdruk te linken aan medische fouten?
‘Ze staan er los van, inderdaad. Medische fouten waren er ook al voor die hoge werkdruk. Je kan niet weten of de werkdruk het aantal fouten verhoogt of verlaagt: ze worden in België gewoon niet gemeten! Zolang openheid over medische fouten niet tot de ziekenhuiscultuur hoort, blijft verandering moeilijk. De kans op een burnout is twee keer zo groot bij artsen die betrokken zijn bij een medische fout. Voor je het weet, is het een vicieuze cirkel, want met een burnout maak je meer kans op een medische fout.’
Waarom is praten over medische fouten zo moeilijk?
‘Omdat chirurgen nog altijd niet hebben geleerd hoe ze dat moeten doen. Het cliché dat een dokter geen fouten mag maken zit er stevig ingebakken. Het is ook niet zo dat een gesprek tussen patiënt en chirurg alles oplost. Helaas adviseren verzekeringsmaatschappijen en ziekenhuizen de artsen te vaak om te zwijgen.’
Hoe kunnen we dat veranderen?
‘Geen idee. Het is dan ook mijn hybris om hier als leek en buitenstaander een voorstelling over te maken (lacht). Chirurgen vertellen mij dat jonge artsen zich steeds meer bewust zijn van het feit dat ze als mens goed moeten kunnen functioneren om een goede arts te zijn.’
Kiest u in de voorstelling een kant? Die van patiënt of arts?
‘De artsen krijgen het vaak erg te verduren, daarom doe ik een inspanning om ook hun kant te tonen. Ik wil een evenwaardige ontmoeting creëren.’
‘Hybris’ van Het nieuwstedelijk speelt nog in Leuven, Hasselt en Genk. Meer info op nieuwstedelijk.be.
‘Patiënten gaan er te veel van uit dat de dokter altijd en overal een oplossing kan bieden. Dat overmatige vertrouwen in de arts is nefast’