En toen waren ze al met elf

Labour en de Conservatieve Partij kraken. Kan de Brexit het gepolariseerde Britse partijlandschap, waarin weinig kiezers zich nog herkennen, voorgoed opbreken?

BRUSSEL I De ‘groep onafhankelijken’ in het Britse Lagerhuis is gegroeid tot elf parlementsleden. En het zijn niet langer alleen ontgoochelde Labour MP’s die hun partij vaarwel zeggen. Eerst was het nog Labourlid Joan Ryan die uit de partij stapte, maar toen was het de beurt aan drie prominente Conservatieve parlementsleden om de moederpartij de rug toe te keren. Ook zij sluiten zich aan bij The Independence Group. Alhoewel dat zeker nog geen volwaardige partij is, begint het stilaan wel op een heuse parlementsfractie te lijken. Met hun elven zijn ze even groot als de LibDems.

Het vertrek van Anna Soubry, Sarah Wollaston en

Heidi Allen heeft alles te maken met de harde Brexitlijn die premier Theresa May aanhoudt. De drie zijn uitgesproken tegenstanders van de Brexit en vrezen dat May het land naar de afgrond van een ‘no deal’ voert. ‘We hebben niet het gevoel dat we nog langer in een regeringspartij kunnen blijven waarvan het beleid en de prioriteiten zo in de grip zijn van de ERG (de groep harde brexiteers rond Jacob ReesMogg, red.) en de DUP (NoordIerse unionisten die de regering gedoogsteun geven, red.)’, schreven ze in een afscheidsbrief. ‘De Brexit heeft de Conservatieve Partij geherdefinieerd en alle pogingen om ze te moderniseren ongedaan gemaakt.’

Gat in politieke markt

Maar hoe belangrijk zijn deze overlopers in het grotere verhaal van de Britse politiek? Staat het traditionele politieke landschap, onder druk van de Brexitperikelen, echt op instorten? Zeker is dat de Brexitbreuklijn dwars door de beide partijen loopt. Parlementsleden als Soubry en Wollaston hebben ondertussen meer gemeen met de ‘centristen’ binnen Labour dan met de ERGvleugel van de eigen partij.

‘Uit recent onderzoek van YouGov blijkt dat 68 procent van de kiezers zich niet meer vertegenwoordigd voelt door de traditionele partijen’, schrijft politiek analiste Rachel Sylvester in The Times. ‘Er is dus een gat in het midden van de markt en de nieuwe groep is een eerste poging om dat te vullen.’

Maar elf parlementsleden op 650 vormen natuurlijk een erg kleine minderheid. Een echte bedreiging vormen ze nog niet voor hun beide moederpartijen. Maar de Independence Group vormt de grootste scheur in het partijsysteem sinds de oprichting van The Social Democratic Party in 1981. Die partij ontstond als een afscheuring van Labour en haalde bij de verkiezingen 25 procent van de stemmen. Probleem: door het specifieke Britse kiessysteem resulteerde dat uitstekende resultaat in slechts twaalf zetels in het Lagerhuis, waarna de partij opging in de LiberalDemocrats. Dat kiessysteem is niet veranderd. Elke nieuwe partij zal eronder lijden.

May verder verzwakt

Voorlopig vormt The Independence Group slechts een fractie van gelijkgezinde parlementsleden die willen wegen op de afwikkeling van de Brexitsaga. De elf willen er alles aan doen om het noodlottige no dealscenario te vermijden. Maar kunnen ze dat? Zeker is dat het ontslag van de drie Tories de positie van May verder verzwakt. De premier is nu al afhankelijk van de gedoogsteun van de NoordIerse unionisten. Zij bezorgen de premier een nipte meerderheid. Die meerderheid blijft, maar ze wordt alleen maar nipter.

Volgende week legt de premier haar Brexitdeal weer ter stemming voor in het Lagerhuis. Ze hoopt nog altijd dat ze deze week een extra toegeving kan binnenhalen van Europa over de Ierse grens en dat ze alsnog een meerderheid van de parlementsleden kan overtuigen haar deal te steunen.

In essentie maakt de overstap van drie partijgenoten niet zoveel uit voor die stemming. Op hun steun had ze waarschijnlijk toch al niet gerekend. Maar psychologisch kan hun vertrek wel een verschil maken. Misschien vreest ze het vertrek van nog meer ontevreden Tories. Sommige analisten menen dat die angst haar zal aanzetten voor een zachtere Brexit te gaan. Anderzijds weet ze ook dat ze dan de groep harde brexiteers zeker verliest. En zij zijn met een veertigtal. Die groep blijft dus veel belangrijker dan de Brexittegenstanders in de partij.

Dit is de grootste scheur in het Britse partijsysteem sinds 1981