Federale formatie wordt nachtmerrie
Straks komt koning Filip aan zet om de onderhandelingen voor de vorming van een federale regering te starten. Nooit eerder in de geschiedenis lag de puzzel zo moeilijk.
Vlaanderen maakt een ruk naar rechts, Wallonië een ruk naar links. De federale regering moet de twee uitersten als een soort deelverzameling met elkaar verzoenen. De komende dagen begint koning Filip zijn consultaties die leiden tot de aanstelling van een informateur. Het koningshuis heeft overigens niet de traditie om de voorzitter van Vlaams Belang uit te nodigen. Tom Van Grieken moet als grootste winnaar thuisblijven.
Vast staat dat de toekomstige federale regering onuitgegeven zal zijn. In elk geval kan de Zweedse coalitie (NVA, MR, Open VLD, CD&V) niet voortregeren, zelfs als ze wordt aangevuld met het CDH. Samen halen de partijen geen meerderheid (71 zetels op 150).
Maar ook een klassieke tripartite (christendemocraten, socialisten, liberalen) haalt geen meerderheid. Dat is een unicum. In de naoorlogse geschiedenis was zo’n tripartite altijd zo’n beetje de laatste reddingsboei, wanneer alle andere opties op niets waren uitgelopen. De weerzin tegen zo’n coalitie was groot, omdat het ideologisch een moeilijke evenwichtsoefening is. Maar het laatste voorbeeld, de regeringDi Rupo, functioneerde redelijk.
Het geeft de versplintering van het politieke landschap weer. Het centrum lijkt weggevaagd. Net na de oorlog hadden christendemocraten, socialisten en liberalen samen zowat 90 procent van het electoraat. Vlaamsnationalisten, groenen maar ook marxisten knabbelden zonder mededogen de marges van de trado’s volledig op. Zelfs de NVA presenteerde zich bij deze verkiezingen als een onderdeel van het establishment.
Ontnuchtering voor Beke
Bij het ter perse gaan was het moeilijk om de grootse politieke familie van het land vast te stellen, de socialisten en liberalen vochten een nekaannekgevecht uit. De ecologisten moesten de rol lossen, mede door de teleurstellende uitslag van Groen in Vlaanderen (Ecolo loste de verwachtingen wel in). De christendemocraten zijn pas de vierde politieke familie, dat moet een enorme ontnuchtering zijn voor CD&Vvoorzitter Wouter Beke. Zijn revolutie van de redelijkheid slaat niet aan.
De ferme winst van Ecolo brengt JeanMarc Nollet in beeld om door de koning als informateur te worden aangeduid. Bij de start van een formatie maakt de koning er een gewoonte van om de informateur in het winnende kamp te zoeken. Een informateur onderzoekt bij de diverse partijvoorzitters welke combinaties zij zien zitten. Hij legt ook de mogelijke speerpunten voor een nieuw regeerakkoord vast. Daarna is het aan een formateur om de regering echt te vormen. Die informatieopdracht zal minstens een maand in beslag nemen.
Paarsgroen kan niet
Nollet kan zich alvast niet richten op een paarsgroen kabinet. Ook deze coalitie kan niet rekenen op een meerderheid. Bovendien is het animo bij de Vlaamse liberalen voor zo’n coalitie bijzonder beperkt. Na een centrumrechtse regering hebben ze geen zin om plots een nieuwe koersrichting in te zetten. Bovendien heeft deze coalitie geen meerderheid aan Vlaamse kant.
De moeilijke puzzel en het verlies bij alle traditionele partijen (inclusief de NVA) maakte de partijvoorzitters gisteren erg huiverachtig om grote verklaringen af te leggen, buiten de weerzin om met
Vlaams Belang te gaan onderhandelen. Wellicht komt er pas de komende dagen meer duidelijkheid, elke zetel winst of verlies kan een wereld van verschil maken. Maar op één punt was Bart De Wever gisteren erg duidelijk: in geen geval zal zijn partij een federale regering aanvaarden die niet over een meerderheid aan Vlaamse kant beschikt (‘een majeur probleem’).De NVAvoorzitter suggereerde daarbij dat hij dit via de vorming van de Vlaamse regering zou afdwingen. Als formateur van een Vlaamse regering ligt zijn coalitie voor de hand. Zweeds kan gewoon voortbesturen, weliswaar met een flink gekrompen meerderheid. Hij kan dus CD&V en Open VLD verplichten om niet in een federale coalitie te stappen zonder dat die aan Vlaamse kant
Ook een klassieke tripartite met christendemocraten, socialisten en liberalen haalt geen meerderheid, dat is een unicum
over een meerderheid beschikt (tenminste 44 zetels). De Wever kondigde aan dat de federale realiteit zou meespelen voor de Vlaamse formatie.
Vlaams-nationalistisch
Op de NVA en Vlaams Belang na verlangde geen enkele partij naar een nieuwe communautaire ronde. Maar nu de spreidstand tussen Vlaanderen en Wallonië met de dag groter wordt, zal de roep om een staatshervorming toenemen. Gisteren framede De Wever de uitslag als Vlaamsnationalistisch. De goedgekeurde verklaring ter herziening van de Grondwet laat niet toe dat er snel over een zevende staatshervorming wordt onderhandeld. De meeste partijen wilden in de eerste plaats het sociaaleconomische
Nu de spreidstand tussen Vlaanderen en Wallonië groter wordt, zal de roep om een nieuwe communautaire ronde toenemen
herstelbeleid voortzetten. Een communautair akkoord vraagt een tweederdemeerderheid, bijna onmogelijk.
De uitdagingen voor de nieuwe regering zijn niet min. Er moet dringend een nieuwe begroting worden opgesteld. Ook liggen er enkele sociaaleconomische werven open, met onder meer de noodzaak om de zware beroepen af te lijnen om de pensioenhervorming terug op de rails te krijgen. Welke regering er ook komt, linkse accenten lijken onvermijdelijk. De socialisten of de ecologisten verzeilen in de federale regering. In Wallonië blijft de PS de grootste partij, de weg naar een kabinet met Ecolo en CDH ligt open.
De nieuwe federale coalitie valt volstrekt niet te voorspellen. Na de verkiezingen van 2010 duurde het uiteindelijk meer dan 500 dagen voor het nieuwe kabinet een feit was. De NVA en de PS waren de grote winnaars maar vonden geen vergelijk, de tripartite bracht redding. Diverse partijvoorzitters waarschuwden tijdens de campagne voor een blokkering, voor onbestuurbaarheid. Daarbij werd het Brexitverhaal in GrootBrittannië als niet te volgen voorbeeld vooropgesteld. Maar niemand kon be vroeden dat de versplintering in de Kamer zo groot zou uitvallen.