Migratie is ook voor rechts een toxisch thema

Het succes van de NVA van de afgelopen jaren leek een oude droom te doen uitkomen: een ‘fatsoenlijk rechtse’ partij die extreemrechts de wind uit de zeilen neemt. TOM NAEGELS ziet in de heropstanding van Vlaams Belang een realitycheck.

We zijn terug bij af. Vlaams Belang heeft opnieuw aangeknoopt bij de grote dagen. Alleen zijn monsterscore uit 2004 overstijgt het resultaat van gisteren, en die haalde het toen onder unieke omstandigheden, in een opstoot van sympathie na de veroordeling wegens racisme.

Wat zegt dat over het grote experiment van Bart De Wever, dat ook het experiment was van Ward Beysen, van Hugo Coveliers, van JeanMarie Dedecker, van Guy Verhofstadt zelfs, een poosje, lang geleden: het oprichten van een conservatieve, Vlaamsgezinde, rechtsliberale partij, die economisch hard is, vijandig tegen links, en fors over migratie, zonder zich te buiten te gaan aan al te smakeloos racisme? Zo’n partij, zo droomden die mannen, zou het Vlaams Blok, later Vlaams Belang, de wind uit de zeilen nemen. De Vlaamse grondstroom was immers rechts, maar wel fatsóénlijk rechts. Tien jaar lang leek het succes van de NVA die analyse te bevestigen. De heropstanding van Vlaams Belang zadelt dus niet alleen, zoals gebruikelijk, de linkerzijde met een kater op, maar ze betekent ook een stevige realitycheck voor die burgerlijkrechtse droom.

Wir schaffen das

Er zijn natuurlijk meerdere verklaringen mogelijk voor die wederopstanding, en we weten nog niets over de beweegredenen van de nieuwe of teruggekeerde Vlaams Belangkiezers. Bart De Wever beweert al jaren dat de schuld bij ‘Wir schaffen das’ gezocht moet worden. Dat zou betekenen dat de kiezers die in 2014 voor de NVA gekozen hebben, zodanig geschokt waren door een uitspraak van de Duitse, christendemocratische kanselier in augustus 2015, dat ze vier jaar later de rechtsnationalistische regeringspartij in België een afstraffing hebben bezorgd. En dat terwijl de NVA onmiddellijk duidelijk heeft gemaakt hoe gevaarlijk ze die uitspraak vond. De Wevers befaamde openingscollege aan de Gentse universiteit, waar Angela Merkels slogan een ‘#EpicFail’ werd genoemd, dateert van september 2015. Sindsdien heeft de partij vier jaar lang erop gehamerd dat ze in oorlog was met iedereen die haar harde standpunt over migratie niet deelde, inclusief de christendemocraten. Dat de rechtse kiezer ‘Wir schaffen das’ heeft willen afschaffen door De Wever af te straffen, dat hij dus ondanks alles met Merkels ruimhartigheid geassocieerd is geweest, lijkt weinig waarschijnlijk.

Een andere analyse beweert het omgekeerde: dat de NVA net te hard heeft ingezet op migratie. En dat de partij zo, in een poging om de leegloop naar Vlaams Belang te stoppen, die net heeft aangewakkerd. Die analyse klinkt al waarschijnlijker. Het is in ieder geval zo dat de NVA zich sinds 2014 in een nieuwe situatie bevond. Tevoren was ze een uitdager van Vlaams Belang, en moest ze zich van de partij onderscheiden. Nadat ze een groot deel van de Vlaams Belangkiezers had overtuigd om de overstap te maken, moest ze die zien te behouden. Die strategische berekening heeft er – samen met de actualiteit – ongetwijfeld toe geleid dat het inclusieve, civiele nationalisme waarmee de NVA zichzelf voorheen in de markt zette, plaats moest ruimen voor een veel hardere toon.

Ook dat overtuigt niet echt. De opgang van het Vlaams Blok in de jaren 90 wordt altijd geweten aan het feit TOM NAEGELS Wie? Wat? dat de andere partijen te weinig, of te soft, over migratie spraken. Het thema werd gemeden ‘om het Blok niet in de kaart te spelen’. Dat werkte ook niet. Beide strategieën – er níét over praten, en er wél over praten – leidden dus niet tot het verhoopte resultaat. Of Vlaams Belang gisteren heeft gewonnen omdat de NVA te zwaar heeft ingezet op migratie, dan wel omdat het beleid er in het algemeen nog niet zwaar genoeg op heeft ingezet, blijft een open vraag.

Te veel vijanden

Wellicht is het beide: door er zoveel over te praten, bevestigde de NVA haar kiezers in hun overtuiging dat dit een belangrijk probleem was dat dringend moest worden opgelost, maar door tegelijk voortdurend te keer te gaan tegen de krachten die die oplossing tegenwerkten, bevestigde ze die kiezers ook in hun gevoel van machteloosheid. Misschien is het waar dat Merkel een migratiestop in de weg stond, of Elio Di Rupo, of de pers, of de activistische rechters, of de ngo’s, of de VN, of dokter Haat, feit is dat Theo Francken en Bart De Wever, zelfs met hun 32 procent, dat leger van onwilligen niet hebben kunnen verslaan. En als je ziet hoevéél vijanden ze ondertussen al aangewezen hebben, kun je ook wel begrijpen dat hun kiezers denken: dat komt nooit meer goed.

Dat betekent dat migratie ook voor rechts een toxisch thema is. Op het eerste gezicht kan de rechterzijde zich er complexlozer over uitspreken, omdat haar kiezers er minder verdeeld over zijn. Maar die kiezers identificeren zich wel heel sterk met het onderwerp. Ze zien hun cultuur teloorgaan, bedreigd door een schier onophoudelijke stroom migranten én hun eigen linkse(re) landgenoten, en ze snakken naar een reset, die de trein stopt voor hij de afgrond in dendert. Wat Greta Thunberg zei over het klimaat, dat zeggen zij over migratie: ‘Ik wil dat jullie panikeren. Ik wil dat jullie handelen alsof het huis in brand staat, want het huis staat in brand.’

Al meer dan veertig jaar zoeken politici naar een redelijk en realistisch migratiebeleid, al meer dan veertig jaar is het voor een deel van de kiezers niet genoeg

Het maakt dat ze niet pragmatisch denken. En dat is precies wat een beleidspartij doet: pragmatisch denken. Accepteren dat je niet de absolute meerderheid hebt, dat verandering traag gaat, dat je belangen tegen elkaar moet afwegen, en dat je de meeste zaken niet in de hand hebt. Al meer dan veertig jaar zoeken Europese en Belgische politici naar een redelijk en realistisch beleid inzake migratie en inburgering, als antwoord op talloze ‘signalen van de burger’. Al meer dan veertig jaar is het voor een deel van de kiezers niet genoeg. ‘Links heeft de gewone man in de steek gelaten’, lees je vaak. Maar gezien de revolutionaire instelling van die gewone man, zien we vandaag dat een fatsoenlijke rechtse beleidspartij, hoe hard ze zich ook hard toont, hem evenzeer ontgoochelt.