Gezonken Helden bezorgen Poetin kopzorgen
Een mysterieuze duikbootramp in het Noordpoolgebied is voor Vladimir Poetin een flinke streep door de rekening. Niet alleen verliest hij Kremlingetrouwe topexperts in de strijd om de Noordpool, bovendien duikt een spook uit het verleden weer op.
‘Dit is werkelijk een grote ramp. Zeg mij, hoe pakken wij dit nu concreet aan, collega.’ Pas een dag nadat in een Russische onderzeeër veertien doden waren gevallen, bracht het Kremlin dinsdag het nieuws over de ramp gedeeltelijk naar buiten. Op de televisie kregen Russen plots te zien hoe president Vladimir Poetin overlegde met de minister van Defensie, Sergej Sjojgoe. Meer informatie dan het korte persbericht, dat eerder werd gepubliceerd, kregen de kijkers niet. ‘Ergens in de buurt van het Noordpoolgebied’ brak brand uit in een Russische duikboot, die ‘wetenschappelijk milieuonderzoek’ deed. Veertien op
Gesneuvelde Helden
Opvallend: Poetin sprak pas zijn diepste medeleven uit voor de getroffen families nadat hij eerst had benadrukt ‘wat voor bijzonder groot verlies deze overlijdens voor de Russische vloot zijn’. Aan boord bleken zeven eersterangskapiteins aanwezig te zijn en twee Helden van de Russische Federatie.
Dat laatste betekent dat Rusland hen het hoogste ereteken heeft toegekend: een onderscheiding die alleen is weggelegd voor burgers of militairen die een erg bijzondere bijdrage hebben geleverd aan het vaderland. De onderscheiding is een update van het ereteken ‘Held van de SovjetUnie’, dat indertijd vooral aan topsporters en regimegetrouwe topexperts werd toegekend. In dat opzicht is er weinig veranderd, beaamt Nicolaas A. Kraft van Ermel, Ruslandkundige aan de Universiteit Groningen. ‘Het redden van mensenlevens of een heldhaftig optreden komt in aanmerking, maar het blijft een politieke aangelegenheid. Meestal wordt de onderscheiding uitgereikt aan mensen die goede banden met het Kremlin onderhouden. Maar je kunt dus stellen dat de specialisten die gestorven zijn in de duikboot, moeilijk te vervangen zijn.’
Een van de Helden die bij de ramp gesneuveld zijn, is Denis Dolonsky. Dat meldde het ministerie van De
‘Deze ramp laat zien dat de Russische strijdkrachten niet meespelen aan de wereldtop’
NICOLAAS A. KRAFT VAN ERMEL Ruslandkundige Universiteit Groningen
fensie gisteravond. Dolonsky stond bij de Russen bekend als een gerespecteerde, hooggeplaatste legerleider en als bevelhebber van de AS12. Die nucleair aangedreven onderzeeër werd na vijftien jaar zwoegen in 2003 te water gelaten. De Russen ontwierpen het unieke vaartuig, dat door bolvormige titanium onderdelen bestand is tegen zware druk, om tot op dieptes van zes kilometer te kunnen dalen. Aan boord is er plaats voor 25 bemanningsleden.
Internetkabels saboteren?
Amerikaanse media legden gisteren al snel de link tussen de vele topexperts en militairen die aanwezig waren in ‘de duikboot’ en een geheime missie met de AS12. Het Pentagon waarschuwde eerder al dat het vreest dat de Russen het vaartuig zullen inzetten om de internetkabels op de bodem van de oceaan te saboteren. Dat de Russen er in 2014 al aan dachten om hun eigen kabels te vervangen door een hypersterke variant, gooide alleen olie op het vuur. Het blijft de vraag waarom de Russen per se nu de kabels van de Amerikanen zouden willen saboteren. Ook de geruchten over ‘het testen van nieuwe, geheime torpedo’s’, die Twitter overspoelden, lijken weinig waarschijnlijk.
De meest voor de hand liggende link is veel minder vleiend voor het stoere ego dat Rusland zichzelf graag aanmeet. Dolonsky werd in 2010 een Held omdat hij ‘jarenlang intens en bijzonder waardevol Arctisch onderzoek verrichtte in het Noordpoolgebied en daarbij een unieke expertise heeft opgebouwd’. De man is sinds 2003 zelden thuis geweest, omdat hij nagenoeg onafgebroken onder het Noordpoolijs zat, waar de onontgonnen bodemrijkdommen lonken.
De tweede Held die maandag sneuvelde, was een marineofficier die zich tijdens zijn universitaire studies had gespecialiseerd in het bedienen en verbeteren van diepteapparatuur. Poetin, die al sinds zijn aantreden als president van Rusland geen twijfel laat bestaan over de opeising van het Noordpoolgebied – ‘het is een natuurlijk verlengde van ons land’ – maar tegelijkertijd een frontale botsing met de concurrentie vermijdt, verliest zo twee discrete topexperts die onvoorwaardelijk trouw waren aan het Kremlin.
Gezonken ambitie
De mannen waren zelfs zo trouw dat ze het compartiment in de duikboot waar maandag brand ontstond, doelbewust zouden hebben afgesloten om de schade voor het materiaal en hun medeopvarenden te beperken, al wisten ze dat dit het einde van hun eigen leven betekende. Dat meldde de Russische nieuwswebsite Gazeta.ru. Het ‘de Helden waren écht helden’verhaal ging op Russische websites rond als een lopend vuurtje. Overlevenden – precieze aantallen zijn nog niet bekend – getuigden over hoe ‘een deel van de crew zich opsloot en niet toestond dat het vuur zich verspreidde’. ‘Zij vochten voor hun leven en konden het vuur niet aan. Echte helden waren het’, klonk het anoniem.
Alleen onafhankelijke Russische websites vermeldden dat de duikbootramp de dodelijkste was sinds de ramp met de Russische kernonderzeeër Koersk in 2000, toen 118 opvarenden om het leven kwamen. Het is een vergelijking die het Kremlin nu kan missen als kiespijn. Nadat de ‘onzinkbare’ Koersk, het pronkstuk van de Russische marine, zonk in de Barentszzee, kreeg Poetin – toen nog in politieke kinderschoenen – bakken kritiek over zich heen. Niet alleen werd de nieuwbakken president ervan beschuldigd alles in de doofpot te hebben willen steken, hij zou ook uit trots internationale hulp geweigerd hebben. Dat zou tientallen bemanningsleden, die nog urenlang hebben geleefd nadat de onderzeeër gezonken was, het leven hebben gekost.
Net zoals in 2000 is de berichtgeving over de ramp van maandag summier en in nevel gehuld. Het gerucht dat de brand ontstond door technische mankementen en dat de marine nog steeds ‘versleten’ is, circuleert op Russische blogs.
Hulp? Nee, dank u
‘De afbraak van zowel technische als organisatorische aspecten sinds de val van de SovjetUnie mag niet onderschat worden’, zegt Ruslandkundige Nicolaas A. Kraft van Ermel. ‘Die was enorm, dat kom je niet zomaar te boven. Bovendien is de marine in Rusland altijd al een ondergeschoven kindje geweest. De nadruk licht nog steeds op oorlogvoering op het vasteland. Deze ramp past in een reeks militaire ongevallen die laten zien dat de Russische strijdkrachten niet meespelen aan de wereldtop. De Russische strijdkrachten kunnen geen grootschalig offensief op verschillende fronten aan, zoals de Verenigde Staten. Daarvoor is het militaire apparaat niet modern en uitgebreid genoeg.’
‘Bij de ramp met de Koersk werd duidelijk dat Rusland misschien niet meer die grootmacht was die het destijds wel was geweest. Kon het zijn mannetje nog staan in de wereld op militair vlak? Dat die parallel nu wordt getrokken met dit incident, is niet verbazend’, besluit A. Kraft van Ermel.
Poetin vroeg de minister van Defensie Sergej Sjojgoe gisteren om naar Severomorsk af te reizen, een marinebasis in het noorden van Rusland waar de gehavende onderzeeër is aangemeerd. Net zoals in 2000 hebben de Russen moeite met het bergen van de lichamen. ‘De slachtoffers bevinden zich in het afgesloten en ondergelopen compartiment van de duikboot’, zei Igor Koerdin van de marine van SintPetersburg aan radiostation Echo Moskvy. ‘Wanneer, en belangrijker, in welke staat de tien lichamen zich zullen bevinden als we ze boven water krijgen, is nog steeds onduidelijk.’
Op de vraag of internationale hulp welkom is, omdat dit de operatie kan versnellen, antwoordde Koerdin: ‘Nee, dank u, die hebben we niet nodig’.
Overlevenden getuigden over hoe ‘een deel van de crew zich opsloot en niet toestond dat het vuur zich verspreidde’