Van ‘grote schande voor de mensheid’ naar ‘gelukkig samenleven in Xinjiang’
Turken en Oeigoeren zien zichzelf als cultureel verwante volkeren. Maar president Erdogan heeft niet meer de luxe om China te bekritiseren.
BRUSSEL I Na de G20top was het afwachten hoe de relatie tussen China en Turkije zich zou ontwikkelen. Iedereen was op zoek naar signalen van toenadering. Want Turkije is de missing link tussen CentraalAzië en Europa. Het land is voor China de broodnodige brug om zijn zijderouteprojecten een versnelling hoger te schakelen.
Turkije heeft gezien zijn wankele economie die Chinese aandacht ook broodnodig. Er is maar een probleem: Turkije heeft zich in het verleden graag opgeworpen als verdediger van alle cultureel Turkse volkeren. Daar horen ook de Oeigoeren bij, een etnische moslimminderheid die in de Chinese provincie Xinjiang zwaar geviseerd wordt. De 80 miljoen Turken wonen ver van de 11 miljoen Oeigoeren, maar hun talen liggen dicht bij elkaar.
Het officieel vrijgegeven gesprek van president Erdogan en president Xi Jinping dinsdag in Peking maakte duidelijk welke kant Turkije kiest. Erdogan zei er dat ‘verschillende etnische groepen gelukkig samenleefden in Xinjiang’.
In de Chinese propaganda speelt de term ‘harmonieus samenleven’ een belangrijke rol. Erdogan erkende ook dat China het recht had om antiterreuroperaties uit te voeren in de provincie. China beschuldigt de Oeigoeren namelijk van jihadisme of separatisme – al is de bewijslast daarvoor vaak flinterdun en bestraft China gewone mensen eerder preventief en excessief. Wat voor mensenrechtenactivisten brutale strafkampen zijn, zijn volgens China puur ‘opleidingscentra’. ‘Turkije zal niet toestaan dat iemand een spaak drijft in de relaties met China’, besloot Erdogan nog.
Begin 2019 klonk het nochtans anders. Toen vond de Turkse overheid dat strafkampen in Xinjiang een schande voor de mensheid waren. Het verzette zich ook tegen het ‘systematische assimilatiebeleid’ dat de Oeigoeren wordt opgedrongen. China rolde toen, zoals gebruikelijk, al de spierballen met een sterke veroordeling.
Ook in Turkije zelf is er een duidelijk marsorder gekomen. Volgens Ahval News vroeg de oppositie eind juni in het Turkse parlement om een parlementair onderzoek naar mensenrechtenschendingen in Xinjiang. De AKPpartij van president Erdogan stemde die vraag weg.
Confrontatie in de VN
Turkije is niet alleen. Ook een Maleisische gezagsdrager drukte onlangs zijn geloof uit in de Chinese verklaringen over Xinjiang. Terwijl Turkije nu de officiële Chinese lijn verkiest boven de Oeigoeren, tonen de Westerse landen zich juist meer afwijzend tegenover China
Volgens Reuters hebben de VS en Duitsland China in de VNVeiligheidsraad stevig bekritiseerd achter gesloten deuren. Diplomaten beschreven het gesprek als ‘verhit’.
De Amerikaanse VNambassadeur beschuldigde China van mishandeling van de Oeigoeren. Het State Department liet aan VNsecretaris Antonio Guterres weten dat ‘Peking zijn repressie tegen de Oeigoeren blijft afschilderen als legitieme antiterreur, wat het niet is’.
China benadrukte dan weer dat dit een puur binnenlandse kwestie was die helemaal niet thuishoorde op de agenda van de VNVeiligheidsraad. ‘De VS en Duitsland hadden het recht niet om deze zaak aan te kaarten.’
Het is overigens al opmerkelijk dat dit nieuws gisteren uitlekte. Het geeft aan dat er twee kampen in de maak zijn in de wereld: een kamp dat China volgt en een dat kritiek geeft. Voor beide gevallen zijn de Oeigoeren een lakmoesproef. Alleen is de veelgeplaagde minderheid daar zelf tot nu toe weinig mee geholpen.