Een regisseur te ver?
Shock in Cannes dit jaar: een van de hoofdactrices van Mektoub my love: intermezzo trapte het al af tijdens de première. Wie de film van de FransTunesische regisseur Abdellatif Kechiche zag, kon moeilijk verbaasd zijn: de fetisj van Kechiche neemt zulke volumineuze proporties aan dat je bijna 3,5 uur lang (!) naar de deinende derrières van de hoofdrolspeelsters zit te kijken.
Deze kontenfilm krijgt nog een staartje, schreven we toen. Er was
afwerken zonder haar. immers een voorgeschiedenis. Toen Kechiche in 2013 de Gouden Palm won met La vie d’Adèle moest hij die, uitzonderlijk, delen met hoofdrolspeelsters Léa Seydoux en Adèle Exarchopoulos. Die keerden zich later tegen hem omdat de opnames moeilijk en soms gewelddadig verliepen. Nooit wilden ze nog met hem werken.
Kechiche antwoordde door Léa Seydoux, erfgename van een Franse machtige filmdynastie, een verwend nest te noemen (‘née dans le coton’). Ditmaal richt hij zich niet zozeer tot actrice Ophélie Bau, als wel tot haar agent. Die zou de actrice tegen hem hebben opgezet en zelfs ‘een complot van marionetten’ hebben gesmeed.
Kwartiertje cunnilingus
De actrice wist goed genoeg waar ze aan begon, stelt hij in een brief die het Franse weekblad L’Express verspreidde. Ze speelde immers ook al een uitgebreide seksscène in Mektoub my love: Canto uno, waar deze film een vervolg op vormt. Bovendien ‘heeft ze nooit, op geen enkel moment, ook maar de minste gêne getoond over haar naaktheid – die ze publiek en herhaaldelijk verdedigde en goedkeurde – of over het erotische gehalte van bepaalde sequenties’.
Ze had kansen genoeg om haar afkeuring te tonen. Zo heeft hij haar wens ingewilligd om een uitgebreide orale seksscène op te nemen met haar ware partner in plaats van met de oorspronkelijk aangeduide acteur. Met name die scène van 14 minuten cunnilingus vormt het voorwerp van discussie.
‘Zij heeft, als bevrijde vrouw, het ware en onbezorgde plezier aangenomen om zich afgebeeld te zien in al haar schoonheid’, stelt Kechiche. ‘Hoe moeilijk is het tegenwoordig voor een vrouw om haar plezier en haar vrijheid te herwinnen?’ Zo bekeken ziet hij zichzelf als de ware feminist en zijn de anderen – de betrokken vrouwen inbegrepen – preuts.
Het is niet de eerste keer dat een actrice na de opnames spijt krijgt. Het bekendste voorbeeld is de boterscène van Last tango in Paris uit 1972, toen regisseur Bernardo Bertolucci actrice Maria Schneider niet precies inlichtte hoe de fameuze verkrachtingsscène zou worden opgenomen. Pas vele jaren later zou ze zich openlijk tegen Bertolucci keren.
Vrij spel
Het gaat niet alleen om wat op de set gebeurt. Als acteurs zich zo kwetsbaar opstellen, stellen ze hun vertrouwen in de regisseur, die vrij spel heeft in de montagecel. De film die Kechiche voorstelde in Cannes, was een onafgewerkte montage, zelfs nog zonder aftiteling.
Zo kwam ook Sharon Stone ooit voor een verrassing te staan. Regisseur Paul Verhoeven spreekt het tegen, maar de actrice claimt dat zij niet wist dat haar paradijs te zien zou zijn in Basic instinct. Bij een eerste vertoning voor een testpubliek trakteerde ze Verhoeven op een klap in het gezicht.
Uit de #MeTooschandalen bleek ook al hoe gevoelig de machtsverhoudingen liggen in de kunstensector. Grensoverschrijdend gedrag kan op elke werkvloer, maar de wereld van film, tv en theater heeft toch zijn specifieke uitdagingen. Vooral wanneer het gaat om projecten die zich op het intieme terrein wagen.
Dat denkt ook Annelies D’Espallier, de Vlaamse ombudsvrouw Gender. Sinds eind april heeft zij twee psychologen op de ombudsdienst die specifiek werken rond grensoverschrijdend gedrag in de Vlaamse cultuur en mediasector. Die kwamen er in de nasleep van de #MeTooschandalen.
‘In die ruim twee maanden kregen we al meteen een achttal getuigenissen binnen. In enkele gevallen hebben we naar hulpverlening doorverwezen. Bemiddeling kan, maar is nog niet nodig geweest. Voor de meesten was getuigen voorlopig genoeg.’
‘In ruim twee maanden kregen we al meteen een achttal getuigenissen binnen’ ANNELIES D’ESPALLIER Ombudsvrouw Gender
‘Een van de factoren die de culturele sector kwetsbaar maken voor grensoverschrijdend gedrag, is dat het vaak om kleine organisaties gaat. Mensen hebben elkaar nodig om carrière te maken. Iemand met macht kan daar misbruik van maken. Bovendien is het maken van een film of theaterstuk vaak ook erg lichamelijk. De basisvraag is dan: hoort het overschrijden van grenzen erbij? Vaak is dat niet zo, maar is het er gaandeweg bij gaan horen.’
Dat Kechiche van actrices extreme overgave vraagt, is duidelijk. Nu stelt hij zich constructief op: ‘Ik nodig Ophélie hartelijk uit aan de montagetafel om me precies aan te wijzen wat haar choqueert in haar recente preutsheid en ik engageer me ertoe om, in de mate van het mogelijke, de beelden die haar generen te schrappen uit de uiteindelijke film.’