Fan van wierookstokjes? Nu hamsteren!
De komende twintig jaar dreigt de wierookproductie te halveren. Wierookbomen zijn verzwakt door overmatig aftappen en bezwijken aan ziektes.
BRUSSEL I Al bij het begin van onze jaartelling was de hars van de wierookboom een kostbaar goedje. Anders had Caspar, een van de drie koningen, wel een ander kraamcadeautje uitgezocht voor de geboorte van Jezus. Volgens de overlevering kwam die koning Caspar uit het Verre Oosten, waar in die tijd wierook al volop bij religieuze offerandes werd gebruikt, zoals later ook in het christendom de gewoonte zou worden. Vandaag wordt wierook behalve voor kerkdiensten onder andere gebruikt voor de productie van parfums en geurstokjes.
De hars van wierook wordt getapt van bomen en struiken van het plantengeslacht Boswellia, die van nature groeien in droge bosgebieden in de Hoorn van Afrika, het Arabisch schiereiland en India. Jaarlijks produceren de voornaamste exportlanden Somalië, Ethiopië en Soedan duizenden tonnen wierookharskorrels.
Maar door een slinkend aantal wierookbomen staat die wierookproductie in de Hoorn van Afrika zwaar onder druk, waarschuwen Ethiopische en Nederlandse wetenschappers in het vakblad Nature Sustainability.
Beesten en bosbranden
De onderzoekers brachten de levensvatbaarheid van bijna 22.000 Boswelliabomen in kaart, op 23 plekken in Ethiopië, Eritrea en Soedan. Sommige locaties werden zelfs jarenlang gemonitord. De resultaten waren weinig bemoedigend. Bij 18 van de 23 populaties konden de onderzoekers nauwelijks regeneratie – de groei van nieuwe bomen – optekenen.
Om de levensvatbaarheid van de bosbestanden te schatten, telden ze op vier locaties de jaarringen van twintig bomen. Bij twee van de vier populaties had er een halve eeuw lang geen regeneratie plaatsgevonden. Bij de andere twee populaties was dit een kwarteeuw.
Als de onderzoekers hun gegevens invoerden in een computermodel, rolde daar uit dat bij ongewijzigd beleid het bestand van wierookbomen de komende vijftien jaar met de helft zal dalen, door het verdwijnen van oudere bomen en het uitblijven van jonge aanwas. Bij ongewijzigd bosbeheer zal de wierookproductie de komende twintig jaar eveneens halveren.
Overbevolking en overexploitatie zijn de voornaamste oorzaken van de teruggang van het bestand. En rundvee, geiten en kamelen grazen de jonge aanwas weg nog voor die de volwassenheid kan bereiken. Wat de beesten laten staan, sneuvelt in bosbranden (die door landbouwers opzettelijk worden aangestoken).
Hekken plaatsen
Volwassen wierookbomen bloeden vaak dood door overoogst, of worden door overmatig aftappen verzwakt en bezwijken aan ziektes en plagen. Vergelijkbare bedreigingen zijn er voor wierookbomen in Oman, Jemen, India, Somalië en Kenia.
Volgens de wetenschappers kán een wierookcrisis nog worden afgewend door hekken te plaatsen rond wierookboombossen, brandgangen aan te leggen en de overexploitatie van volwassen bomen aan banden te leggen. Maar onderzoeksleider Frans Bongers (universiteit Wageningen) heeft er geen goed oog in, laat hij verstaan in een persbericht. ‘Aangezien we zelfs geen regeneratie zagen in beschermd bosgebied, ziet de toekomst er voor de productie van wierook somber uit.’
Volwassen wierookbomen bloeden vaak dood door overoogst