Reanimatie van Spitzenkandidaten is begonnen
Een verloren veldslag is geen verloren oorlog. De Europese liberalen stellen een conferentie voor om de topjobs in 2024 democratischer toe te wijzen.
‘Wij spreken niet alleen over vrouwen, wij kiezen ook voor vrouwen’ DONALD TUSK
Voorzitter Europese Raad
STRAATSBURG I Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad, was gisteren in het Europees Parlement kort van stof over de driedaagse Europese Raad waarop de topjobs via de klassieke achterkamertjespolitiek verdeeld werden. De Europese leiders droegen er het systeem van de Spitzenkandidaten, dat bedoeld was om de EU democratischer te maken, ten grave door geen van hen voor te dragen als opvolger van JeanClaude Juncker aan het hoofd van de Commissie.
Om de aandacht daarvan af te leiden, wees Tusk op de positieve balans in vergelijking met 2014: het ging sneller, er was deze keer wel unanimiteit onder de 28 leiders over het pakket, én er worden met Ursula von der Leyen en Christine Lagarde twee vrouwen voorgedragen: ‘Wij spreken niet alleen over vrouwen, maar kiezen ook voor vrouwen’, zei hij.
Blijven vechten
Maar Tusk, die er wat bleekjes uitzag na een loodzware week, wist ook wel dat hem een storm van kritiek wachtte. In het Europees Parlement heerst veel bitterheid omdat men de machtsstrijd met de Europese Raad ditmaal verloren heeft.
De fractieleider van de Groenen, Philippe Lamberts, merkte terecht op dat de proEuropese fracties daarvoor de hand in eigen boezem mogen steken, omdat ze er niet in geslaagd waren zich eensgezind achter Manfred Weber, Frans Timmermans of Margrethe Vestager te scharen. ‘Het Europees Parlement moet nu uitvoeren wat in de Raad beslist is’, zo schetste hij de gevolgen.
‘De Raad heeft niet het recht om alle kandidaten te negeren waarvoor de burgers gekozen hebben’, zei Esteban GonzalezPons namens de EVP, waartoe Tusk behoort. Hij waarschuwde de leiders: ‘We zullen blijven vechten voor het systeem. Wij vertegenwoordigen de wil van de Europese burgers.’
Dacian Ciolos stelde namens het liberale Renew Europe een concrete manier voor om het proces voor de benoeming van de Europese leiders democratischer en transparanter te maken. ‘Laten we transnationale verkiezingslijsten ontwikkelen, zodat elke Europese burger in elke lidstaat kan kiezen voor de Spitzenkandidaten.’
De liberalen willen dat er de komende twee jaar een Europese conferentie plaatsvindt om het verkiezingsproces van de Europese topjobs transparant te maken en zo de legitimiteit van de Europese democratie te versterken. ‘We moeten werk maken van zo’n proces, zodat er tegen 2024 een mechanisme klaarstaat in plaats van nog meer tijd te verspillen door elkaar verwijten te maken.’ Ciolos weet dat de Franse president Emmanuel Macron het huidige systeem van de Spitzenkandidaten torpedeerde omdat het transnationale karakter ontbrak en het huidige systeem de twee grote Europese partijen ten goede komt.
Kieswet aanpassen
Ook Ursula von der Leyen, die voorgedragen wordt als de volgende voorzitter van de Commissie, beseft dat ze iets moet beloven als ze straks een meerderheid in het Europees Parlement achter zich wil krijgen. Tijdens de fractievergadering van de EVP woensdag in Straatsburg zei ze dat ze het systeem van de Spitzenkandidaten steunt en dat het versterkt moet worden om chaotische toestanden zoals afgelopen week te vermijden.
De beste manier om het systeem te verankeren, zou bestaan in een wijziging van de verdragen. Maar dat lijkt er niet in te zitten voor 2024. ‘Daarom moeten we de Europese kieswet aanpassen om de democratisering van de Europese Unie meer bindend te maken’, zegt een belangrijk Europarlementslid. Ook de Duitse kanselier Angela Merkel, die tot het laatste moment vocht om Weber of Timmermans verkozen te krijgen, merkte al op dat het systeem verduidelijkt én versterkt moet worden.
Maar ook voor een aanpassing van de kieswet is unanimiteit nodig binnen de Europese Raad. En dat wordt geen walk in the park. Want hoe groter de democratische legitimiteit van de Commissievoorzitter, hoe sterker hij of zij staat tegenover de Europese Raad. Om maar te zeggen dat de machtsstrijd tussen Parlement en regeringsleiders nog maar begonnen is.