Krijgt ook België ooit zijn offfestival?
Vandaag start behalve het Festival d’Avignon ook het veel grotere Avignon Le Off. Ook in Edinburgh swingt het alternatieve Fringe de pan uit. Volgt binnenkort Oostende?
‘Are we not drawn onward to new era’ van Ontroerend Goed, een van de twee Belgische producties op de Edinburgh Fringe.
Heel juli wordt Avignon weer één groot theater. Twee Vlaamse gezelschappen tekenen present: Ontroerend Goed werd voor het eerst uitgenodigd op het Festival d’Avignon met het interactieve £¥€$, terwijl Skagen met de monoloog Le raz de marée van Clara van den Broek zijn debuut maakt op Avignon Le Off.
Dat tegenfestival ontstond in de woelige jaren 60 als democratisch alternatief: iedereen kon er spelen, in tegenstelling tot op het ‘bourgeois’ Festival d’Avignon. Kwantitatief zou Le Off zijn grotere broer al snel overvleugelen: liefst 1.500 producties smeken er nu om aandacht van publiek, pers en programmatoren.
Dat kan stevig renderen: zo hield Ontroerend Goed aan zijn doortocht met Fight night op Le Off in 2016 zo’n
negentig speeldata over in Frankrijk. Ook voor £¥€$ hoopt acteur Angelo Tijssens op zo’n lange speelreeks. ‘We hebben twintig acteurs opgeleid voor de Franstalige versie. Los van de fijne eer om te mogen spelen op een van de belangrijkste festivals ter wereld, verwacht ik dat die investering zeker zal leiden tot een grote tournee.’
Ook Skagen, voor wie de Franse markt nieuw is, hoopt na een maand spelen in Avignon op een doorbraak in Frankrijk. Maar voor actrice Clara van den Broek speelt er evengoed een nostalgisch element mee. ‘Ik heb hier 25 jaar geleden nog Franse literatuur gestudeerd. Toen schreef ik als jobstudent recensies over Avignon Le Off voor de krant Le Provençal. Ik heb er dus altijd al naar verlangd om hier eens te kunnen spelen.’
Haar monoloog, een vertaling van De vloed, leent zich daar prima toe, vindt ze. ‘De tekst heeft een gevoeligheid, een poëzie en een Franse flair die doet denken aan schrijfster Marguerite Duras, hoor ik zeggen.’
Avignon vs. Edinburgh
Zowel Skagen als Ontroerend Goed is vertrouwd met de grote theatersupermarkt die zo’n nevenfestival als Le Off is. Beide gezelschappen zijn ondertussen anciens op Edinburgh Fringe, dat net als Le Off ontstond uit protest tegen de grote (en rijke) broer, het Edinburgh International Festival (heel augustus). Alleen is de Fringe nog ouder (1947) en met 3.500 voorstellingen, waarvan een derde standupcomedy, nog veel onoverzichtelijker.
Dit jaar telt het Big in Belgiumluik op de Fringe twee producties: naast Are we not drawn onward to new era van Ontroerend Goed ook de monoloog Buzz van Charlotte Vandermeersch en Kopergietery. Het Gentse jeugdtheater staat trouwens met één been in de Fringe (Buzz) en het andere in het Edinburgh International (9), net zoals Ontroerend Goed in Avignon speelt op het ‘In’ en in Edinburgh op het ‘Off’. Volgt u nog?
Avignon is de toegangspoort tot de Franstalige markt, Edinburgh tot de Angelsaksische wereld, zegt Angelo Tijssens. Maar in perceptie is er volgens hem toch een verschil. ‘Le Monde en Le Parisien schrijven vooral over het Festival d’Avignon, terwijl het in Edinburgh andersom is: daar focussen The Guardian en The Scotsman meer op de Fringe.’
Edinburgh Fringe is uitgegroeid tot het grootste festival ter wereld. Overal, maar vooral in NoordAmerika en Australië, ontstonden Fringe Festivals. Fringe draait om twee principes. Iedereen mag deelnemen, er is dus (meestal) geen curator. Daar
‘Onder jonge artiesten gonst het van ideeën voor een alternatief festival tijdens Theater Aan Zee’ JULIEN NEIRYNCK Theatermaker
naast palmen zulke festivals in de hele stad onconventionele zalen in, van zolders tot kerken en cafés.
Gocarts aan zee
In België komt de Fringe niet echt van de grond. In 2014 liep parallel met Het Theaterfestival het Antwerp Fringe Festival, maar het bleef bij een editie. Als er één grootschalig festival is dat de potentie heeft om een tegengeluid te genereren, dan Theater Aan Zee in Oostende. Julien Neirynck en Maya Mertens proberen het deze zomer alvast met hun eigen radiotheatershow Sailors, tijdens de laatste twee dagen van TAZ.
‘Dat gaat over een kunstenaar die zich afkeert van het instituut’, vertelt Neirynck. ‘Bij zo’n thema past het om je af te zetten tegen het festival.’ De locatie en de promo zitten snor. ‘We spreken tijdens TAZ het publiek aan en noteren wie wil komen. We voeren hen in gocarts naar onze speellocatie: het Thermae Palace hotel.’
Een kleinschalig, ludiek project. Maar iemand moet de eerste steen leggen, zegt Neirynck. ‘Onder jonge theatermakers gonst het van ideeën voor een alternatief festival tijdens TAZ. Kijk naar Documenta in Kassel of de Fringe: er is een traditie om je buiten een gevestigd festival te plaatsen. Dat geeft zo’n festival een edgy elan en komt dus iedereen ten goede.’