Mediterrane hutspot
Op doorreis in de NoordDuitse Hanzestad Lübeck viel me enkele jaren geleden het alomtegenwoordige ‘streekproduct’ marsepein op. Uit Jacques Meermans nieuwe boek Mediterraneo. Een culinai
re reisgids voor de mediterrane middeleeuwen maak ik op dat marsepein en de traditie om die zoetigheid de vorm van bijvoorbeeld een groente of een stuk fruit te geven, eeuwenoud zijn. Het recept van marsepein reisde over religieuze, culturele en politieke grenzen. In de twaalfde eeuw kon je dat goedje al in Mekka eten, en in de eenentwintigste eeuw vind je het niet alleen in Lübeck, maar ook in Palermo en Zaragoza (en in België bij de banketbakker om de hoek). Er is wel iets ingrijpends veranderd: in de middeleeuwen schreef het recept meer suiker dan amandelen voor; nu krijgen de amandelen voorrang op de suiker. Dat heeft alles met luxe te maken. In de middeleeuwen was suiker zeldzamer dan amandelen; nu zijn de amandelen schaars en duur. Ik ben weer een stukje wijzer.
Meerman, die bekend is van zijn Kleine geschiedenis van de Ne
derlandse keuken en een boek over hutspot, heeft in theorie dus een boeiend uitgangspunt gekozen. Hij wil een blinde vlek in onze historische culinaire kennis wegwerken en vertelt hoe ingrediënten en recepten al in de ‘duistere’ middeleeuwen ver reisden en ook onze eetgewoonten drastisch en voorgoed veranderden.
Aan de hand van de reisverslagen van een Franse monnik, een rabbi, een islamitische ambtenaar uit Granada en een Marokkaanse geograaf stelt Meerman ons voor een reis rond de Middellandse Zee te maken – van Barcelona naar Sevilla via Constantinopel, Bagdad en Marrakech. We ontdekken culinaire invloeden van het Middellandse Zeegebied tot op IJsland. Mediterraneo moet een verhaal van een bijzondere kruisbestuiving zijn. Maar het grootste probleem is dat de vier reisverhalen erg karig zijn met informatie over de keuken. Meerman moet er dus andere bronnen bijhalen. Het resultaat is een vooral in het begin chaotisch verhaal met wel erg veel informatie, en evenveel gissingen, veronderstellingen, veralgemeningen en extrapolaties. Meerman verliest zich in details en laat zijn lezers verdwalen in een wirwar van plaatsen, ingrediënten en personages. Bovendien hanteert hij soms een academische toon en verwijst hij vaak expliciet vooruit en terug met aanduidingen als ‘(zie hierboven)’ en ‘zoals je in hoofdstuk x zal lezen’, wat de leesbaarheid niet ten goede komt. Ook de slordige en onhandige formulering helpt de helderheid niet vooruit – ‘Die twee boeken hebben gemeen dat ze zonder de Arabische keuken onbestaanbaar zouden zijn’ en een bom die ‘in de vorm van een schisma’ barst, zijn maar twee van de wendingen die gek en zelfs ongewild komisch klinken…
Een gemiste kans, want met wat herschrijfwerk, een strakkere vorm en duidelijkere keuzes had Mediterraneo een boeiend, revele
rend boek kunnen worden. (Peter Jacobs)