‘Beetje geweld nodig bij pushbacks’
Met een onverwachte uitspraak over pushbacks geeft de Kroatische president een praktijk toe die ze zelf altijd met klem ontkend heeft.
President Kolinda GrabarKitarovic deed haar uitspraak op de Zwitserse televisie. Zij werd geïnterviewd over de mensenrechtenrapporten over illegale pushbacks vanuit Kroatië naar de buurlanden BosniëHerzegovina en Servië. Ze ontkende eerst dat die pushbacks illegaal zouden zijn en benadrukte dat er geen excessief geweld wordt gebruikt tegen asielzoekers en migranten. Maar toen deed ze een onverwachte uitspraak. ‘Ik heb gesproken met de minister van Binnenlandse Zaken, de politiechef en officieren op het terrein. Zij verzekeren me dat ze geen buitensporig geweld gebruiken. Natuurlijk heb je bij pushbacks altijd wel een beetje geweld nodig.’
Op die manier bevestigde de president gedeeltelijk wat talloze lokale en internationale mensenrechtenorganisaties aan de kaak stellen. ‘Al jaren zijn er betrouwbare rapporten over wanpraktijken bij de Kroatische politie die brutaal geweld gebruikt bij het illegaal terugsturen van vluchtelingen’, zegt Rein Antonissen, directeur van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Antonissen reisde meermaals naar de Balkan om er met de lokale mensenrechtenorganisatie Are You Serious de mensenrechtenschendingen met vluchtelingen te onderzoeken.
‘We beschikken over talrijke getuigenissen van vluchtelingen die hun geld moesten afgeven, in elkaar werden geslagen, geen toegang kregen tot tolken en onder dwang documenten moesten ondertekenen. Dat gebeurt al een tijd, maar het afgelopen jaar was de situatie erger dan voorheen. Ook kwamen ngo’s die het opnamen voor vluchtelingen onder grote druk te staan: medewerkers werden bedreigd, afgeluisterd en zonder redenen op politiebureaus geconvoceerd.’
De Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) interviewde tientallen mensen die vanuit Kroatië naar BosniëHerzegovina waren teruggestuurd. Bijna alle getuigen vertelden over hoe zij door de politie gearresteerd, opgesloten en ondervraagd werden. ‘Zestien mensen, onder wie vrouwen en kinderen, verklaarden dat ze klappen, vuistslagen en stampen kregen en bewerkt werden met wapenstokken door mensen die zich identificeerden als politieagenten.’
Langs spoorlijn terug
Het Kroatische ministerie van Binnenlandse Zaken deed de getuigenissen altijd af als ‘gefabriceerd’ en beschuldigde de ngo’s ervan de politie in een slecht daglicht te plaatsen. Nu GrabarKitarovic de pushbacks toegeeft, is ze volgens HRW verplicht om het politiegedrag te laten onderzoeken en de daders van de wantoestanden ter verantwoording te roepen.
Eind 2017 leidde de aanpak van de politie tot de tragische dood van het zesjarige Afghaanse meisje Madina Hussiny. Zij was in de nacht van 21 november 2017 met haar moeder en vijf andere kinderen de ServischKroatische grens overgestoken en aangehouden door de Kroatische politie. De familie wou asiel aanvragen, maar de politie bracht ze terug naar de grens en beval ze om via de spoorlijn terug naar Servië te stappen. Tijdens die nachtelijke terugtocht werd Madina gegrepen door een trein. Het Kroatische ministerie van Binnenlandse Zaken verklaarde toen dat het ongeluk op Servisch grondgebied gebeurde en zei dat de politie nooit het bevel gegeven had om langs de spoorlijn te stappen.
Strenge grenscontroles
De vluchtelingenroute van Griekenland over de Balkan naar Kroatië wordt de jongste jaren steeds meer gebruikt omdat de route langs Turkije en Griekenland door strenge grenscontroles en hardhandige Bulgaarse grenswachters bijna hermetisch dicht is. In 2017 arriveerden 1.000 mensen in BosniëHerzegovina, vorig jaar waren dat er volgens de Europese Commissie al 22.400. Momenteel zouden 6.000 mensen in het land gestrand zijn. Ze ondernemen meestal meerdere pogingen om Kroatië en op die manier ook de Europese Unie te bereiken.
‘We beschikken over getuigenissen van vluchtelingen die in elkaar geslagen worden en onder dwang documenten moeten ondertekenen’
REIN ANTONISSEN Directeur Vluchtelingenwerk Vlaanderen