We spelen met water
De verharding van Vlaanderen doet ons worstelen met water. We krijgen schaarste in droge periodes en overstromingen bij piekregens. De klimaatverstoring zet een turbo op dit probleem. ‘Een betonstop invoeren is het minimum. We moeten opnieuw ruimte maken voor water.’
BRUSSEL I Vlaanderen is met voorsprong de meest verharde re gio van Europa. 14 procent van on ze oppervlakte is verhard, dubbel zoveel als het Europese gemiddel de. Een tastbaar gevolg daarvan is de waterproblematiek. Hoe meer oppervlakte we verzegelen, hoe minder water kan insijpelen. Dat geeft lagere grondwatertafels en rivierstanden, met name in de zomer. De keerzijde van de medaille is dat het water bij piekregen niet weg kan. Riolen en rivieren kun nen het overtollige hemelwater niet slikken en ze overstromen.
Dat systeem brengt ons in de problemen. Overstromingen wor den frequenter. Patrick Willems, hoogleraar hydrologie aan de KU Leuven, becijferde het risico op ri oleringsoverstromingen als we Vlaanderen verder volbouwen. Tegen 2040 zou het aantal over stromingen van riolen in Vlaande ren door bijkomende verharding met gemiddeld 59 procent toene men. Er zitten grote verschillen op dat risico, afhankelijk van onder meer de ligging en de verwachte verharding. Zo wordt in Linter (bij Tienen) het risico ruim tien keer zo groot, terwijl er in pakweg Langemark (bij Ieper) niets veran dert.
Opvallend: als we een beton stop invoeren – en dus geleidelijk aan minder open ruimte innemen – stijgt het aantal rioleringsover stromingen met ‘slechts’ 16,5 pro cent. De toename van het aantal overstromingen wordt dus 3,5 keer kleiner. Er zijn gemeenten waar het risico nog steeds verdriedubbelt, maar nog veel meer gemeenten waar de kans op overstromingen gelijk blijft.
Professor Willems becijferde ook de impact van de verharding op de hoeveelheid water die kan infiltreren. Vandaag verliezen we door de verzegeling van de bodem elk jaar 390 miljoen kubieke meter water, dat dus niet insijpelt. Dat is 1,6 keer ons jaarlijkse drinkwaterverbruik. Het is water dat versneld wordt afgevoerd via riolen, naar rivieren en zo naar de zee. Als we blijven bouwen, spelen we tegen 2040 jaarlijks 447 miljoen kubieke meter water kwijt.
Dat is 57 miljoen kubieke meter meer dan vandaag, of 1,8 keer het verwachte leidingwaterverbruik in 2040. Water dat je extra moet opvangen om de watervoorraden op het peil van vandaag te houden. Maken we werk van de betonstop, dan loopt er in totaal 386,6 miljoen kubieke meter water weg via de riool, of 1,5 keer het jaarlijkse waterverbruik in 2040.
Klimaatturbo
Maar er is meer dan wel of niet bouwen. De klimaatverstoring zet een turbo op het hele proces. Ze brengt lange droge zomers en meer periodes met hevige regenval. Willems berekende het effect van piekregens op de rioleringsoverstromingen voor alle Vlaamse gemeenten. Hij gaat daarbij uit van het pessimistische klimaatscenario, waarbij we er niet in slagen de globale opwarming onder de 2 graden te houden. Dat is het pad waar we vandaag op zitten. In dat geval stijgt het risico op riooloverstromingen tegen 2040 met bijna een factor 3,6 (361 procent) als we blijven bouwen, en met een factor 2,4 (238 procent) als we een betonstop invoeren. Waar straten en huizen nu af en toe blank staan, zal dat vaker gebeuren, met een groter volume water. Het klimaateffect is dus nog groter dan dat van de bijkomende verharding. ‘Het zet een systeem dat al fragiel is, onder hoogspanning’, zegt Willems.
De impact van dit alles is nu al voelbaar. De waterschaarste in Vlaanderen is even groot als die in
‘Houd nog hier en daar een plein met beton of klinkers over, maar maak van de rest groene parken, met bomen, bankjes en natuurlijke waterpartijen’ PATRICK WILLEMS
Hoogleraar hydrologie KU Leuven