ONDANKS VIJF MESTACTIEPLANNEN BLIJFT WATERVERVUILING TOENEMEN
Ondanks vijf Mestactieplannen en zware boetes blijft de vervuiling van waterlopen door bemesting toenemen.
De vervuiling van waterlopen in landbouwgebied als gevolg van overbemesting wordt erger. In de winter van 20182019 werd op 38 procent van de meetpunten een overschrijding van de drempelwaarde van 50 milligram nitraat per liter vastgesteld. Dat melden de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) op basis van hun jongste mestrapporten. In 20172018 was dat nog bij 28 procent van de punten het geval, het jaar daarvoor bij 21 procent. Dat ligt allemaal ver boven de doelstelling van 5 procent overschrijdingen. Ook de evolutie van de kwaliteit van het grondwater is niet goed.
De negatieve trend valt voor een deel te verklaren door de droge, hete zomers. Teeltplanten nemen dan minder nutriënten uit de mest op. Het teveel spoelt weg met de regen. Maar dit verklaart niet alles. ‘De stijgende trend was al merkbaar voor de droge zomers’, zegt Katrien Smet van de VMM. Ook onoordeelkundig bemesten speelt een grote rol: te veel, niet op het juiste moment, niet de juiste soort mest en met een minder geschikte techniek. Het zijn vier werkpunten van de VLM in haar nieuwste (zesde) Mestactieplan.
100.000 euro boete
Tegelijk stelde de VLM inbreuken op de regelgeving vast bij 30 procent van de doorgelichte veebedrijven. Doorgaans is de balans niet in orde: er worden minder nutriënten (nitraat, fosfaat) afgevoerd dan aangegeven. Concreet: er blijft mest achter die op de akkers belandt. Vaak wordt er geknoeid met vervoers en andere documenten. Deze krant bracht in het voorjaar enkele fraudemechanismen in kaart (DS 21 mei).
De controleurs legden 35 bedrijven een boete op van gemiddeld 25.000 euro voor een balansoverschrijding. Voor twee bedrijven liep het bedrag op tot meer dan 100.000 euro. ‘Die boetes zijn fors hoger geworden’, zegt Leen Van den Bergh van de VLM. ‘Vroeger bedroegen ze hooguit 2.000 euro.’ Per jaar moeten twee tot drie bedrijven zich voor de rechtbank verantwoorden.
Behalve bij de landbouwbedrijven streken de controleurs ook neer bij de mestverwerkingsinstallaties. Bij een kwart daarvan stelden ze ernstige inbreuken vast, zoals ongeoorloofde lozingen of scheuren in bassins. De metingen in de eindproducten van de mestverwerking laten torenhoge afwijkingen zien.
De ontnuchterende vaststellingen tonen aan dat het mestbeleid faalt. Het vijfde Mestactieplan (MAP) was een maat voor niets. Inmiddels keurde het Vlaams Parlement, met weinig enthousiasme, het zesde MAP goed. Het plan mikt op een gerichtere aanpak in de meest vervuilde gebieden. Het toezicht wordt verscherpt met een kunstmestregister en debietmeters. ‘Een MAP opstellen is één ding, het naleven een ander’, zegt Leen Van den Bergh.
De minister van Omgeving, Zuhal Demir (NVA), ‘hoopt dat alle betrokkenen de ernst van de situatie inzien’. Zij rekent op meer handhaving. Haar collega van Landbouw, Hilde Crevits (CD&V), voelt er weinig voor om de veestapel te verkleinen. ‘Dat is geen garantie op minder stikstof in de bodem. Als er minder dierlijk mest is, zal het gebruik van kunstmest hoger liggen.’
‘Een Mestactieplan opstellen is één ding, het naleven een ander’
LEEN VAN DEN BERGH Vlaamse Milieumaatschappij