Hoe Poetin een nieuwe Poetin vermijdt en zo de touwtjes in handen houdt
Het plotse ontslag van de Russische regering en de aankondiging dat president Vladimir Poetin ‘fundamentele elementen’ in de grondwet wil aanpassen, duiden op een uitgekiende toekomststrategie.
MOSKOU/BRUSSEL I Rusland heeft sinds gisteravond een nieuwe premier: het is Michail Misjoestin, de man die nu nog aan het hoofd van de belastingdienst staat (zie hiernaast). ’s Ochtends waren de Russen nog wakker geworden met premier Dmitri Medvedev. Maar die zei in de loop van de dag plots dat het beter was om, samen met zijn regering, ontslag te nemen, zodat president Vladimir Poetin de handen vrij heeft om belangrijke constitutionele veranderingen door te voeren.
Er staat van alles te gebeuren in en rond het Kremlin. Poetin (67), die nu al twintig jaar Rusland bestuurt, gaat – alweer – aan de structuren morrelen. Volgens de grondwet mag hij in 2024, na twee ambtstermijnen op rij, niet opnieuw president worden. Hij zou, net als in 2008, voor het premierschap kunnen kiezen, of hij zou voor zichzelf een nieuwe functie kunnen creëren.
De aankondigingen die Poetin gisteren in zijn ‘state of the nation’ deed, geven aan dat hij de macht van zijn opvolgers wil beperken, en dat hij mogelijk voor zichzelf een nieuwe rol zal uittekenen. Hij wil alvast vermijden dat Rusland ooit nog een president krijgt die zo lang aan de macht kan blijven als hijzelf.
Geen almachtige premier meer
Poetin is bezig aan zijn vierde ambtstermijn als president, omdat hij van 2008 tot 2012 als premier aan de slag was. De bizarre functiewissel die hij in 2008 met zijn trouwe kompaan Medvedev deed, zou in de toekomst onmogelijk worden. De man die in 2024 de nieuwe president wordt, zou maximaal twee keer in zijn leven gedurende zes jaar die functie kunnen uitoefenen.
Poetin wil ook het parlement méér en de regering mínder macht geven. Een almachtige premier – zoals Poetin zelf was – zal niet meer mogelijk zijn, want het parlement zal de premier en zijn regering benoemen. De president zal die benoeming moeten bevestigen.
Het zijn voorlopige voorstellen, maar zoals ze nu zijn geformuleerd, zou je kunnen denken dat Rusland zijn democratie op westerse leest schoeit. Ware het niet dat de Staatsraad – een orgaan dat nu onder het stof ligt – mogelijk veel belangrijker zal worden. Poetin wil het immers in de nieuwe grondwet inschrijven.
Meer zeggenschap voor lokaal bestuur
De Staatsraad is een overlegorgaan van de leiders van de Russische regio’s, met de president als voorzitter. De upgrade ervan zou betekenen dat het lokale bestuur meer zeggenschap krijgt over het regeringsbeleid. Misschien komt de échte macht dus daar te liggen?
Volgens analiste Tataina Stanovaja kan de Staatsraad een overkoepelende instelling worden die controle uitoefent op de gouverneurs, de presidentiële administratie, de ministers of de verantwoordelijken in de veiligheids en politiediensten. Zo zou Poetin dus erg veel in handen kunnen houden, zonder dat hij zich nog moet bekommeren om de dagelijkse problemen, zegt Stanovaja in de Moscow Times.
Kremlinwatchers breken zich het hoofd over de betekenis van de gebeurtenissen van gisteren. Er is geen enkele reden waarom Medvedev zijn regering moest opdoeken, er is geen logische verklaring waarom de macht van de toekomstige president en premier moet worden ingeperkt. Maar Poetin heeft nooit in zijn kaarten laten kijken. Eén ding is duidelijk: hij heeft de touwtjes in handen en zal het Russische politieke landschap met zijn eigen pen hertekenen. Daarin heeft hij alvast voor zichzelf een landingsbaan met ruime, vage bevoegdheden klaargelegd die het werk van zijn formele opvolgers – de premier en de president – een stuk ‘formeler’ zal maken.
Voor de mensen
In de ‘state of the nation’ die Poetin gisteren in de Doema bracht, stipte hij pas op het einde van zijn toespraak de belangrijke wijzigingen in de politieke besluitvorming aan. Het leeuwendeel van zijn speech ging over omvangrijke staatssteun voor gezondheidszorg, onderwijs en maatregelen die de veroudering van de bevolking moeten tegengaan. Poetin wil extra steun aan grote gezinnen blijven geven en extra geld uittrekken voor jonge gezinnen die maar een kind hebben.
Als een volleerd politicus weet Poetin dat het belangrijk is om goed voor de ‘mensen’ te zorgen. De voorgestelde maatregelen zullen de Russische staatskas veel geld kosten. Volgens oudminister van Financiën Aleksej Koedrin, tegenwoordig voorzitter van de Russische rekenkamer, was dit in roebels uitgedrukt veruit de duurste ‘state of the nation’ die de Russische president ooit heeft gehouden.
Poetin kent zijn volk: hij weet dat het niet wakker ligt van ingrijpende veranderingen in de politieke werking van het land. De meesten Russen hebben het gevoel dat het toch allemaal geen zoden aan de dijk zet. Zij zijn meer geïnteresseerd in premies voor grote gezinnen en een beter draaiende gezondheidszorg. Dat zijn veranderingen die ze aan den lijve ondervinden. En wie zullen ze daarvoor dankbaar zijn? Juist, de man die het nieuws brengt: Vladimir Poetin.
Eén ding is duidelijk: Poetin heeft de touwtjes in handen en zal het Russische politieke landschap met zijn eigen pen hertekenen
In roebels uitgedrukt was dit veruit de duurste ‘state of the union’, zo gaat er veel extra geld naar onderwijs en gezondheidszorg