Belastingverlaging van 3,9 miljard op regeringstafel

De Hoge Raad van Financiën wil inkomens onder het leefloon niet meer belasten. Over een radicale fiscale hertekening raken de experts het niet eens. Voer voor een volgende regering.

BRUSSEL I Na ruim twee jaar studiewerk heeft de Hoge Raad van Financiën (HRF) zijn langverwachte rapport voor de federale regering bijna klaar over de verdere verlaging van de belastingdruk op arbeid. De Standaard kon een voorlopige versie van het eindverslag inkijken.

Zoals onze reeks De koterijen van de fiscus (DS 811 februari) duidelijk maakte, is de personenbelasting zeer complex, met allerlei sluipwegen om minder belastingen te betalen. ‘De gewone belastingbetaler heeft alle vertrouwen in het systeem verloren’, noteert de Raad. ‘De roep naar een “rechtvaardige belasting” is vrij algemeen.’

De Raad, die bestaat uit fiscale deskundigen, onderzocht daarop een ‘transparanter en eenvoudiger fiscaal systeem met minder uitzonderingen, vrijstellingen, aftrekken en belastingverminderingen’. Het resultaat is zeker geen blauwdruk voor een fiscale hervorming, hoogstens een bouwpakket. De Raad simuleerde maar liefst zes hervormingen, gaande van het wijzigen van de bestaande belastingschijven tot drie radicalere systeemwijzigingen: een dual income tax (populair bij CD&V), een vlaktaks (populair bij liberalen) en het samen belasten van alle inkomsten uit arbeid en kapitaal (populair op links). Binnen elk scenario werden belastingverlagingen van 4,6, 9,3 en 11,6 miljard euro gesimuleerd.

Opvallend: de HRF kan niet besluiten welk scenario uiteindelijk als beste uit de bus komt. ‘Over geen enkel van deze zes scenario’s kon een consensus worden bereikt’, valt te lezen in het rapport. Dat kwam erg moeizaam tot stand, met interne strubbelingen over deze ideologisch beladen materie.

Toch is er binnen de Raad wel een consensus rond een minimumbod. Hoe dan ook moet het belastingvrije minimum per belastingplichtige worden opgetrokken tot het bedrag van het leefloon voor een alleenstaande. Op jaarbasis stijgt de belastingvrije som per belastingplichtige zo van 8.860 naar 11.280 euro. Goed voor een gemiddelde korting van 583 euro en een budgettaire kostprijs van 2,7 miljard euro. Ook de bijzondere bijdrage aan de sociale zekerheid (BBSZ), die nog door premier JeanLuc Dehaene werd ingevoerd, moet van de Raad verdwijnen. Dat kost nog eens 1,2 miljard euro. De twee maatregelen samen leiden tot een gemiddelde belastingkorting van 822 euro. Alleen al dit minimumbod realiseren kost zo 3,9 miljard euro.

De Raad stelt een waslijst aan maatregelen voor die kunnen helpen om de budgettaire pil te verlichten. Daarbij te verwachten voorstellen zoals het schrappen van de ‘butlerkorting’ en alle andere fiscale aftrekken die door minder dan 1 procent van de belastingplichten worden gebruikt. Dat brengt amper geld op.

Gevoeliger liggen de fiscale voordeelregimes voor bijvoorbeeld voetballers en auteurs die volgens de Raad ‘niet langer verantwoord’ zijn – ze schrappen zou zo’n 250 miljoen euro opleveren. Ook andere voorstellen liggen politiek erg gevoelig, zoals het afschaffen van het huwelijksquotient (628,5 miljoen euro), of het belasten van het reële voordeel van bedrijfswagens (1,4 miljard).

De huidige regering in lopende zaken kan zelf geen fiscale hervorming doorvoeren. Maar het rapport biedt veel stof voor mogelijke regeringsonderhandelingen.

‘De gewone belastingbetaler heeft alle vertrouwen in het systeem verloren’ HOGE RAAD VAN FINANCIËN

Het rapport dat een blauwdruk moest opleveren voor een grote belastinghervorming, mist elke richting. Met meer dan twintig scenario’s om de personenbelasting te hervormen en 180 maatregelen om ze te financieren durft de Hoge Raad van Financiën geen keuzes te maken. ‘Dit is een gemiste kans.’

1. Tien deskundigen, tien verschillende meningen

‘Hoe kan de personenbelasting in alle facetten worden hervormd zodat werken meer loont.’ Dat was de hoofdopdracht die de Hoge Raad van Financiën (HRF), een adviesorgaan van de regering, eind 2017 van toenmalig minister van Financiën Johan Van Overtveldt (NVA) kreeg. Zijn opvolger in de regering in lopende zaken, Alexander De Croo (Open VLD), voegde daaraan toe dat de hervorming van de personenbelasting wat geld mag kosten. ‘Gezien onze nog steeds hoge belastingdruk en hoog overheidsbeslag moet een hervorming van de belastingen samengaan met een verlaging van de belastingdruk.’

Dat er niet op een euro meer of minder gekeken moet worden, geeft ruimte om een blauwdruk af te leveren van de fiscaliteit van de toekomst, zou je denken. Maar verder dan eensgezindheid over een paar algemene principes kwamen de experts niet. Dat blijkt uit het voorlopige rapport van meer dan 300 bladzijden dat De Standaard kon inkijken. Ze zijn het er allemaal over eens dat inkomens beneden het leefloon niet mogen worden belast. ‘Ontwikkel een transparanter en eenvoudiger fiscaal systeem met minder uitzonderingen, vrijstellingen, aftrekken en belastingverminderingen’, is ook een aanbeveling die collectief wordt gedragen. ‘De gewone belastingbetaler (niet specialist) heeft alle vertrouwen in het systeem verloren’, stipt de HRF nog aan. De voorbije decennia werden regering na regering nieuwe koterijen aan het fiscale huis aangebouwd (DS 8 tot 11 februari).

Maar over de weg om werken meer te belonen, bestaat veel minder eensgezindheid. De HRF becijferde de gevolgen van meer dan twintig verschillende scenario’s zonder echt een voorkeur uit te spreken. Hij vertrekt van zes basisscenario’s en voor elk van die scenario’s werden berekeningen gemaakt binnen een budgettaire enveloppe van 4,6 miljard euro, 9,3 miljard euro en 11,6 miljard euro. Maar daarnaast maakt hij af en toe een uitstapje naar een extra scenario. ‘Dit rapport is één grote lijdensweg’, valt te horen bij de HRF. ‘Elke maatregel wordt onmiddellijk politiek gekleurd waardoor het onmogelijk is om wat

richting te geven aan een mogelijke hervorming. Dit is echt een gemiste kans.’

2. Veel scenario’s, veel problemen

De topverdieners een geweldig extraatje geven, of hen net pluimen? De vele scenario’s bieden voor elk wat wils in het voorlopige rapport.

Zo onderzoekt de Hoge Raad van Financiën de invoering van een – bij liberalen geliefde – vlaktaks, waarbij nog maar één tarief in de personenbelasting overblijft. Maar in dat scenario moet de armste helft van de bevolking éxtra belastingen betalen om een fikse belastingverlaging voor de top mogelijk te maken. In het ‘beste’ scenario gaat de 10 procent hoogste verdieners er 17 procent op vooruit.

Een scenario van ‘volledige globalisatie’, aan de andere kant van het spectrum, maakt ook weinig kans. Daarin zouden voor de inkomsten uit vermogen voortaan dezelfde tarieven gelden als voor de inkomsten uit loon. Dat betekent: hogere tarieven voor vermogensinkomsten, en lagere voor inkomsten uit arbeid. Dat leidt tot een sterke herverdeling van rijk naar arm.

De ‘dual income tax’ wil de tarieven voor vermogensinkomsten eveneens harmoniseren. Onder meer CD&V is daar een voorstander van. Maar de uitwerking die de Hoge Raad koos, strookt niet meteen met wat de christendemocraten voor ogen hadden. De Hoge Raad besloot om in dat scenario de belastingen op dividenden sterk te verlagen. Goed voor de rijken, maar daardoor er is geen ruimte om arbeid echt te stimuleren.

Ook de vlaktaks – en haar kleine broer waarbij nog twee tarieven overblijven – scoort niet geweldig om mensen meer te doen werken.

Een scenario dat van de Hoge Raad goede punten krijgt, en waar mogelijk zowel links als rechts mee kan leven, is het veralgemenen van de werkbonus. Die korting geldt vandaag enkel voor de laagste lonen, wat leidt tot een promotieval. Kleine verdieners houden van een loonsverhoging vaak te weinig over, wat hun ambities fnuikt. Door de werkbonus te veralgemenen, wordt dat euvel elegant verholpen.

Maar ook hier duikt een probleem op: het meest realistische scenario slaat een gat van meer dan 9 miljard in de begroting – boven op het gat van 12 miljard dat er vandaag al is.

3. Bye bye ‘butlerkorting’

De Hoge Raad van Financiën moest niet op een euro meer of minder kijken. De enige maatregel waarover de HRF het eens is – het optrekken van de belastingvrije som en de opheffing van de bijzondere bijdrage sociale zekerheid – kost al bijna vier miljard euro. Maar ook de HRF beseft dat de bomen niet tot in de hemel groeien. Om alles budgettair nog wat onder controle te houden, geeft hij een opsomming van alle mogelijke belastingmaatregelen, gaande van alle mogelijke wijzingingen in btwtarieven, over het afschaffen van het systeem van forfaitaire beroepskosten – goed voor bijna 6 miljard euro – tot het belasten van kindergeld, wat 1,86 miljard euro zou kunnen opbrengen. Een meerwaardebelasting op aandelen zou tegen een tarief van 10 procent zo’n miljard euro kunnen opbrengen.

Het menu waaruit kan worden geplukt, bestaat uit niet minder dan 180 maatregelen. En ook hier geven de experts amper richting. Ze pleiten er wel voor dat maatregelen die door minder dan 1 procent van de belastingplichtigen worden gebruikt of minder dan 10 miljoen euro kosten, worden opgeheven. Bye, bye ‘butlerkorting’ dus (DS 8 februari). Maar met de afschaffing van dat soort maatregelen schiet je budgettair natuurlijk niet veel op. Ook de voordeelregimes zoals dat voor de sporters of voor auteursrechten mogen voor de HRF voor de bijl. Dat brengt al wat meer geld in het laatje. Vandaag wordt al 281 miljoen euro aan auteursrechten aangegeven en dus fiscaal voordelig behandeld. Nu de gewesten de woonbonus voor de eerste woning afschaffen, vindt de HRF het ook niet langer wenselijk om de federale belastingvermindering voor de tweede en volgende woningen te houden. Hij vindt ook dat onderhoudsuitkeringen niet langer fiscaal aftrekbaar moeten zijn.

4. Het alibi voor elke partij

Dé vraag is of dit rapport ons één stap dichter bij een eenvoudigere, transparantere personenbelasting brengt. Het hapert al bij de vaststelling dat alle scenario’s een pak geld kosten. De begroting stevent dit jaar af op een tekort van 12 miljard euro. Hervormen in tijden van budgettaire krapte is sowieso erg moeilijk. PSvoorzitter Paul Magnette legt de schuld voor het gat in de begroting bij de taxshift van de regeringMichel. De Franstalige socialisten zien extra middelen sowieso liever naar hogere minimumpensioenen gaan.

Maar toch zal het rapport gretig door alle politieke partijen worden gebruikt om aan cherry picking te doen. Elke partij zal stukjes uit het rapport gebruiken als alibi om een fiscale maatregel te bepleiten of blokkeren.

‘Dit rapport is één grote lijdensweg. Elke maatregel wordt onmiddellijk politiek gekleurd’ HOGE RAAD VAN FINANCIËN

Het meest realistische scenario slaat een gat van meer dan 9 miljard in de begroting

Elke partij zal stukjes uit het rapport gebruiken als alibi om een fiscale maatregel te bepleiten of te blokkeren