Zweden houdt het hoofd koel
In Zweden willen ze niet weten van een lockdown. Het leven gaat er zijn bijna normale gangetje. Is de overheid te laks of geeft ze net veel vertrouwen aan de burger?
BRUSSEL I ‘Het verbaast me elke dag meer. Van overal komen berichten dat mensen moeten binnenblijven. Hele landen gaan op slot. Hier niets van dit alles. Het leven gaat zijn gewone gangetje. Restaurants en lagere scholen zijn open, ik kan gewoon naar de yoga en in de supermarkt zag ik gisteren twee meisjes een knuffel geven.’
De Belgische Aina Maj Landvik woont op Gotland, het grootste eiland van Zweden. Daar lijkt de coronacrisis vooral een verre koortsdroom. ‘Misschien komt het omdat we op een eiland zitten, maar ook op het vasteland blijft het openbare leven redelijk normaal doorgaan. Al hoorde ik dat een fitnesscentrum in Stockholm toch de deuren heeft gesloten.’
Zweden – en in mindere mate Finland – zijn de grote uitzonderingen op de Europese lockdown. De Zweedse premier, Stefan Löfven, sprak de bevolking wel uitzonderlijk toe, maar hij kondigde geen drastische maatregelen aan. Hij beklemtoonde vooral de persoonlijke verantwoordelijkheid van elke Zweed om persoonlijke contacten te beperken en afstand te houden. ‘Ik begrijp dat dit frustrerend is, maar het is noodzakelijk voor je eigen gezondheid en die van anderen’, aldus Löfven.
En zo kan het dus dat bijeenkomsten tot vijfhonderd mensen nog altijd zijn toegelaten. Dat de restaurants nog altijd open zijn – alleen bediening aan de bar is verboden – en dat kinderen tot twaalf jaar nog altijd naar school gaan.
Ook in Finland blijft de regering terughoudend. De premier hoopt dat tegen het weekend cafés en restaurants gesloten kunnen worden, maar van een inperking van de bewegingsvrijheid binnen het land is geen sprake, ‘want dat ligt wettelijk zeer moeilijk’ en ‘bewegingsvrijheid is een grondrecht’.
Hysterie
Waarom pakken de Zweden en de Finnen de crisis zo aan? De Denen en de Noren hebben wel al strenge beperkingen ingevoerd. Komt het omdat het virus er nog niet zo zwaar heeft toegeslagen? In Zweden staat de teller op 2.510 besmettingen en 42 doden. In Finland zijn er ‘slechts’ 880 besmettingen en drie doden.
De Zweedse historicus Lars Trägardh ziet andere verklaringen. ‘Dit beleid is uitgetekend door het Zweedse Gezondheidsagentschap. En dat is volledig autonoom’, zegt hij. ‘De minister van Gezondheidszorg bepaalt hoeveel geld het insti
De uitbraak van het coronavirus houdt de Zweden niet binnen in tuut krijgt, maar daar houdt de politieke bevoegdheid op. In onze grondwet is vastgelegd dat deze overheidsinstituten volledig in dienst staan van het algemeen belang en niet overruled kunnen worden door een politicus.’
Het agentschap ziet nog altijd geen reden om het land op slot te gooien. ‘Grenzen sluiten heeft nog nooit geholpen’, zei het wetenschappelijk hoofd Anders Tegnell. Dat betekent niet dat alle Zweedse wetenschappers het met hem eens zijn. Er verschenen de voorbije dagen opiniestukken waarin werd opgeroepen tot striktere maatregelen. Ook sommige krantencommentatoren riepen daartoe op.
Maar Trägardh is blij dat de regering daar geen gehoor aan geeft. ‘Zijn journalisten plots grotere experts dan wetenschappers? We hebben op dit moment nood aan wetenschappelijke expertise, niet aan hysterie. En ik heb het gevoel dat de meeste Zweden er net zo over denken. Uit een peiling blijkt dat het vertrouwen in het agentschap groot is, groter dan in de kranten.’
Vertrouwen
Dit beleid is volgens Trägardh enkel mogelijk omdat de Zweedse samenleving historisch gebouwd is op vertrouwen. ‘En dat gaat in drie richtingen. In de eerste plaats hebben de burgers veel vertrouwen in hun overheid. De meeste Zweden zijn ervan overtuigd dat de regering deze crisis correct en evenwichtig aanpakt.’
Daarnaast geeft de overheid haar burgers veel vertrouwen. ‘Het is niet toevallig dat de premier de individuele verantwoordelijkheid beklemtoonde. En ten slotte vertrouwen de burgers ook elkaar. Wij weten dat we moeten thuis blijven als we ons ziek beginnen te voelen. We houden echt meer afstand.’
Dat kan Landvik bevestigen. ‘Zelfs bij de kleinste verkoudheid blijven mensen thuis. Als we elkaar spreken, beklemtonen we dat we zeker niet ziek zijn. Die sociale discipline bestaat hier echt.’
Voorlopig werkt deze aanpak even goed als een lockdown. Denemarken en Noorwegen – samen zijn ze met ongeveer evenveel als de Zweden – hadden gisteren meer dan dubbel zoveel besmettingen. En toch sluipt er ook twijfel in de rangen, geeft Landvik toe. ‘Veel inwoners van Stockholm hebben een buitenverblijf op Gotland. Nu de paasvakantie eraan komt, veroorzaakt dat hier toch onrust. Stockholm is de meeste besmette stad van het land. Gaan zij het virus hier verspreiden?’
‘We hebben op dit moment nood aan wetenschappelijke expertise, niet aan hysterie’
LARS TRÄGARDH
Historicus
‘Zelfs bij de kleinste verkoudheid blijven mensen thuis. Die sociale discipline bestaat hier echt’ AINA MAJ LANDVIK
Belgische in Zweden