HITTE VAN DE KEUKEN OF FRUSTRERENDE ZIJLIJN
Een van de vele dingen die de coronacrisis ons aan het leren is, is dat het met experts ook wat is. U herinnert zich wellicht dat tot voor enkele weken de gedachte wel eens opdook dat een expertenregering, of een regering met behalve politici ook technocraten, wel eens een dingetje kon zijn. Toen maakten we ons nog druk over het lange uitblijven van een federale regering.
Intussen hebben we zo’n regering en die laat zich op het enige terrein waarvoor ze in het zadel is gehesen, bijstaan door virologen. Die hebben bij zo’n gezondheidscrisis het immense voordeel dat ze vanuit hun academische kennis en ervaring en zonder politieke bijgedachten de juiste maatregelen kunnen bedenken. Bovendien kunnen ze met hun onbetwiste gezag de bevolking tot een diepgaande gedragswijziging bewegen. Twee dingen die reguliere politici missen of zijn kwijtgespeeld.
Maar die staat van genade is van beperkte duur. De discussie over de zin van veralgemeend gebruik van mondmaskers geeft aan dat er ook zoiets als expertenmoeheid bestaat. Als deskundigen, zoals voorheen politici, te vaak op televisie komen, worden ze weliswaar eerst buitengewoon populair, maar vervolgens haalt de zwaartekracht ook hen in.
Een academicus die de facto beleidsvoerder wordt, kan de onaantastbaarheid van de onafhankelijke technocraat niet lang behouden. Ook voor hem of haar wenkt de zuigkracht van het politieke moeras. Beleidsmakers moeten, zeker in bijzondere tijden, soms spaarzaam omgaan met de waarheid. Dat plaatst de rol van de expert/politicus onder hoogspanning.
Dat je op een moment van acute schaarste de bevolking ten stelligste ontraadt om mondmaskers te gaan dragen, zodat de beperkte voorraad kan gaan naar wie ze echt nodig heeft, vindt een politicus wellicht een evidente keuze. Maar een viroloog of epidemioloog zet door dat gebrek aan nuance zijn of haar wetenschappelijke geloofwaardigheid op het spel. En dat is precies waarop zijn of haar maatschappelijke meerwaarde berust.
Het is een illusie dat je tegelijk een grootscheeps experiment in sociale sturing kan leiden en op ieder ogenblik volledige transparantie kan nastreven. Er is altijd een afruil. Ooit moet daarover rekenschap worden gegeven, maar niet noodzakelijk nu. Net dat maakt er bij uitstek een politiek proces van.
Virologen of andere experts komen onvermijdelijk voor de keuze: volg ik de politieke logica of de academische? In het ene geval wacht de hitte van de keuken. In het andere de frustratie van de zijlijn.
Voor expert die beleidsvoerder wordt, wenkt het politieke moeras