‘We hebben duizenden handen geschud’
Vlak voor Frankrijk in lockdown ging, trokken de Fransen nog naar de stembus. Een maand later zijn veel lokale politici door corona getroffen.
Stemhokjes werden ontsmet, mensen hielden afstand. ‘Maar eigenlijk waren we
Met een verpletterende meerderheid werd Alain Lescouet vorige maand herverkozen als burgemeester van SaintBriceCourcelles, in de champagnestreek. Vijftien dagen later overleed hij aan de gevolgen van covid19.
Lescouet is lang niet de enige burgemeester die getroffen werd door het virus. Hoeveel het er precies zijn, is niet zeker. Maar in heel Frankrijk komen verhalen boven van burgemeesters, schepenen en bijzitters die ziek werden na die eerste stemronde op 15 maart. ‘We merken dat verkozenen meer dan gemiddeld werden getroffen’, zegt Christian Klinger, voorzitter van de vereniging van burgemeesters van de HautRhin, een van de zwaarst getroffen departementen. ‘Er werden ons in elk stemlokaal twee liter handgel en handschoenen beloofd. Daar
Oudminister Buzyn noemde de stembusgang een heb ik niet veel van gezien.’
Voor Alain Lalouette, de eerste schepen van SaintBriceCourcelles, bestaat er geen twijfel. Lescouet raakte besmet tijdens die eerste verkiezingsronde. ‘We volgden alle maatregelen die de regering had opgelegd. We ontsmetten de stemhokjes en hielden ons aan de afstand. Maar eigenlijk waren we te primitief uitgerust’, vertelde Lalouette op Radio France Bleu. ‘De mensen in de stembureaus waren als de soldaten in die gestopt had moeten worden zegt Alain Lalouette.
’14’18 op de Chemin des Dames, ze stonden in de frontlinie.’ Zelf werd hij ook ziek, net als de helft van het schepencollege. Allemaal waren ze op die vijftiende maart aan de slag in het stembureau.
Kus van Sarkozy
Ook in Parijs werd de verspreiding van het coronavirus wellicht een handje geholpen door de verkiezingscampagne. Bij Les Républicains (LR) raakten meer partijleden besmet met het virus dan bij pakweg de Parti Socialiste. Terwijl de socialistische burgemeester Anne Hidalgo – net als de meeste van haar tegenkandidaten – haar meetings annuleerde, ging LRkandidate Rachida Dati gewoon door. Op 9 maart hield ze nog een meeting. Met minder dan duizend aanwezigen, dat wel. Er werden lustig handen geschud en van ‘social distancing’ was geen sprake. Op het podium kreeg Dati nog een dikke kus van Nicolas Sarkozy.
Heel wat aanwezigen van avond testten later positief.
Chafia Zehmoul was kandidaatburgemeester in de buurt van Lyon. Zij wil de Franse regering nu voor het gerecht slepen. ‘We hebben duizenden handen geschud, we zijn van deur tot deur gegaan, we zijn bij mensen thuis geweest, we hebben allemaal samen campagne gevoerd en zijn dan het stemlokaal ingegaan. Zo zijn we besmet geraakt en hebben we op onze beurt veel mensen besmet’, zegt Zehmoul. Ze testte positief, net als een groot deel van haar campagneteam en hun entourage. ‘Die verkiezingen hadden nooit mogen plaatsvinden.’
Tot een paar dagen voor de stembusgang was er nochtans twijfel. Zou hij afgelast of verplaatst worden? Uiteindelijk ging hij gewoon door. Twee dagen later ging Frankrijk volledig in lockdown. Voor veel Fransen is dat onbegrijpelijk.
Oudminister van Gezondheid Agnès Buzyn noemde het een ‘schijnvertoning’ die gestopt had moeten worden, tot grote onvrede van haar partijgenoot en president, Emmanuel Macron. Die zei in een recent interview met Le Point dat hij nog steeds achter zijn beslissing staat. ‘Mocht de wetenschappelijke raad me gezegd hebben dat die verkiezingen een gevaar waren voor de gezondheid van de Fransen, had ik ze niet laten doorgaan. Die dagen raakten er meer mensen besmet in cafés of op straat dan in het stemlokaal.’ die
‘Die dagen raakten er meer mensen besmet in cafés of op straat dan in het stemlokaal’
EMMANUEL MACRON Franse president
Met Nelson Teich draagt Bolsonaro de cruciale portefeuille Volksgezondheid over aan de man die hij van meet af aan voor die functie in gedachten had. In de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2018 maakte de oncoloog uit Rio de Janeiro deel uit van Bolsonaro’s campagneteam voor gezondheidszaken. Dat Teich toen naast de post greep, had alles te maken met de noodzakelijke politieke allianties. In het federale Congres lagen de kaarten van Luis Henrique Mandetta beter, en dus werd hij minister.
Het coronavirus brengt echter verandering in de zaak. Terwijl orthopedist Mandetta zich strikt hield aan de aanbevelingen van de WHO inzake quarantaine en sociale afstand, had – en heeft – Bolsonaro daar een broertje aan dood. De lockdownmaatregelen zijn onnodig en wegen niet op tegen de economische kostprijs ervan, zweert de president.
Mandetta’s ster bleef rijzen, volgens het instituut Datafolha keurde 76 procent van de burgers zijn beleid goed. Bolsonaro, die weken lang tegen zijn minister in twitterde, zakte weg in de peilingen. Amper 33 procent zou hem nog steunen.
De druppel die de emmer deed overlopen, ‘was het interview dat Mandetta een week geleden aan TV Globo gaf, waarin hij zei dat de Brazilianen niet meer wisten naar wie te luisteren: naar hem of naar de president’, zegt professor Vinícius Rodrigues Vieira van de FAAPuniversiteit in São Paulo. ‘Daardoor leek het alsof Bolsonaro zijn gezag kwijt was. Prompt verloor Mandetta de steun van de invloedrijke militairen rondom de president en werd hij voor zijn diensten bedankt.’
Koelcontainers
In de strijd tegen covid19 kon Mandetta’s ontslag niet op een crucialer moment komen. In Brazilië, goed voor 210 miljoen inwoners, wordt de besmettingspiek pas eind mei verwacht, maar nu al schurken de landelijke ziekenhuizen tegen hun capaciteitsgrens aan. In de deelstaat Amazonas, in het noorden van het land, zijn de eerste koelcontainers aangekomen om de doden te bergen voor wie in de mortuaria geen plaats meer is. Er zijn tot nu toe 2.352 mensen aan de gevolgen van een coronainfectie overleden, terwijl er 36.599 besmettingen vastgesteld zijn. Die relatief lage cijfers zijn voor Bolsonaro het bewijs dat het allemaal dik meevalt, maar voor specialisten wijzen ze vooral op een te lage testcapaciteit. In werkelijkheid zijn mogelijk tot tien keer meer burgers besmet.
Alleszins blijft Brazilië, waar deelstaat en gemeentelijke autoriteiten het laatste woord hebben bij het uitrollen van preventiemaatregelen, het lastig hebben met lockdownafspraken. Terwijl de situatie in de megapolen Rio en São Paulo grosso modo vergelijkbaar is met die in de meeste Europese landen, gaat het leven in kleinere steden veelal door zoals voorheen.
Volgens Rodrigues Vieira ‘wil Bolsonaro (die op een herverkiezing in 2022 mikt, red.) de politieke rekening voor de pandemie, in de vorm van doden en werklozen, straks op de gouverneurs en burgemeesters afwentelen. Mandetta, die behalve dokter ook carrièrepoliticus is, stond hem daarbij in de weg.’
Pinksterkerken
Zijn opvolger Teich, hoewel óók een voorstander van lockdown, heeft een technischer profiel en zal meer in de schaduw werken. Vieira: ‘Dat alleen al moet volstaan om Bolsonaro, die de enige ster van de regering wil zijn, minder radicaal te maken. De president heeft zulke lange tenen, dat hij zich door de minste verspreking van een medewerker beledigd voelt.’
‘Bolsonaro lijkt elk realiteitsbesef kwijt’, zegt ook Johan Verberckmoes, professor vroegmoderne geschiedenis en Braziliëkenner (KU Leuven). ‘Hij maakt aanspraak op macht die hij in de strijd tegen het coronavirus eigenlijk niet bezit, én hij is zeer ijdel. Een niet te onderschatten factor is bovendien de invloed van de pinksterkerken op Bolsonaro. In die religieuze groepen heerst het idee dat Brazilië de strijd tegen covid19 ook zonder veel maatregelen aankan. Op een moment waarop zelfs Donald Trump is bijgedraaid, is het dramatisch dat Bolsonaro maar blíjft ontkennen.’
De relatief lage coronacijfers zijn voor Bolsonaro het bewijs dat het allemaal dik meevalt