‘Chernobyl’ is een bedenkelijke
Wie naar de tvreeks Chernobyl kijkt, moet beseffen dat een pak cruciale elementen van het echte verhaal uit 1986 niet verteld wordt, meent MARC MOLITOR.
Het internationale succes van de televisieserie Chernobyl, nu te zien op Canvas en op VRT.nu, is een probleem. De reeks is doeltreffend en indrukwekkend gemaakt. De voorstanders van kernenergie worden gesterkt in hun mening dat het om een typische Sovjetramp ging. De tegenstanders zijn tevreden over deze waarschuwing voor de gevaren van kernenergie. De verenigingen Kinderen van Tsjernobyl noteren een opleving van de vraag van families om kinderen uit de besmette zones op te vangen. En slachtoffers die vandaag vergeten zijn, verheugen zich dat weer over hen wordt gepraat.
Maar mogen we er ons in verheugen dat een werk van onbetwistbare Hollywoodkwaliteit, niet alleen een groot aantal fouten, onwaarschijnlijkheden en onwaarheden bevat, maar bovendien ook essentiële aspecten van het incident buiten beschouwing laat? Want Tsjernobyl was een ongeval met velerlei gevolgen voor de gezondheid, de economie, de politiek en de samenleving. Het incident heeft grote bevolkingsgroepen en gebieden getroffen en heeft geleid tot discussies, onenigheid en ontkenning.
De serie bevat een groot aantal ramingen, fouten en onwaarheden. Yves Lenoir, voorzitter van de Franse vereniging Kinderen van Tsjernobyl Belrad, somde ze op in een ontluisterende lijst.
Artistieke vrijheid
Wat is de prijs van de ‘artistieke vrijheid’ waarop de regisseur zich beroept? De twee centrale figuren, Boris Sjtsjerbina en Valery Legassov, zijn de ‘positieve’ helden in het verhaal, maar zij behoorden wel tot de belangrijkste architecten van het uitgebreide Sovjetprogramma voor nucleaire expansie, dat werd uitgevoerd in een ongebreideld tempo en dat mede door het autoritaire systeem, een verzwakte veiligheid en onvoldoende toezicht, aan de basis ligt van de catastrofe.
De natuurkundige Ulana Khomyuk is zelfs een fictief personage, volgens de cineast een samenvoeging van enkele protesterende figuren. De taak die ze in de serie krijgt om de – zogezegd verborgen of onbekende – gebreken van de reactor te onderzoeken, is een fictieve gebeurtenis.
Er is ook een belangrijk personage weggemoffeld: de WitRussische fysicus Vassily Nesterenko, directeur van het Instituut voor Kernenergie in Minsk, die onmiddellijk zijn competenties en zijn medewerkers ter beschikking stelde om de bevolking te beschermen, tegen de officiële instructies in. Hij komt niet voor in de serie,
maar heeft in werkelijkheid een belangrijke rol gespeeld, zowel tijdens de noodsituatie zelf als bij het aanvechten van de ‘officiële’ leugens over Tsjernobyl.
Protest en opstand
Naast die twijfelachtige shortcuts in het scenario is er nog wel wat meer aan de hand. Spoorloos verdwenen zijn de opstanden van de liquidators, in de periode van de sanering van de verboden zone. Vergeten is ook het verbod dat de artsen opgelegd kregen om ook maar het geringste verband te voorspellen tussen de radioactiviteit en een aantal ziekteaandoe
ningen bij de bewoners in de regio.
Geen woord over het onderzoek van veel vrouwen en mannen, journalisten en lokale actoren (wetenschappers, artsen, boswachters, gemeenteraadsleden, ...) die ten koste van hun eigen veiligheid en persoonlijk of politiek comfort allerlei gezondheids en andere problemen van de bevolking aan het licht hebben gebracht, terwijl de partijtop in Moskou er alles aan deed om die problemen geheim te houden en hoewel hun werk denigrerend en misprijzend werd behandeld door de westerse deskundigen die naar
De rampzalige gevolgen voor de bevolking en de hulpverleners werden ontkend, verdoezeld of geminimaliseerd. Dat is wat de reeks had moeten vertellen