DIKKE PECH VOOR DE ECONOMIE

Ik heb een nieuwe afkorting geleerd: SOL, van ‘shit out of luck’ (‘dikke pech’). De afkorting is afkomstig van Robert Kadlec, een voormalige arts bij de Amerikaanse luchtmacht en nu adjunctsecretaris voor Preparedness & Response op het Amerikaanse ministerie van Volksgezondheid en Welzijn. In oktober 2018 heeft Kadlec een lezing gegeven over biodefensie, waarbij hij op een heldere manier de voordelen opsomde van een verzekeringsstrategie tegen het risico van een pandemie. ‘Als we die niet invoeren’, besloot Kadlec, ‘hebben we dikke pech als we er ooit mee geconfronteerd worden.’

Die opmerking is bijzonder omdat net voordien de overheid waarvoor hij werkt – de regering onder president Donald Trump – een nationale biodefensiestrategie van 36 bladzijden gepubliceerd had. Later, in juni 2019, heeft het Amerikaanse Congres de Pandemic and AllHazards Preparedness and Advanced Innovations Act goedgekeurd. In theorie waren de Verenigde Staten dus klaar voor een pandemie – ze waren er beter op voorbereid en meer op voorzien dan welk land ook ter wereld. In theorie dan toch.

Bijna net zo goed voorbereid – in theorie – was de Britse regering. En toch, toen in januari uit verslagen uit China bleek dat het nieuwe coronavirus zowel besmettelijk als dodelijk was, lieten beide zijden van de Atlantische Oceaan op een rampzalige manier na in te grijpen. De Amerikaanse epidemioloog Larry Brilliant heeft jarenlang gezegd dat de juiste aanpak om een besmettelijke ziekte te bestrijden ‘snel opsporen en snel reageren’ is. Landen zoals Taiwan en ZuidKorea hebben beide gedaan. Maar zonder voldoende testkits konden de VS en GrootBrittannië het eerste al niet doen. En in plaats van snel te reageren kozen ze ervoor te treuzelen.

Epidemiologen en economen houden allebei van modellen en van wiskunde. Maar het is dit jaar al duidelijk geworden dat epidemiologen niet veel om economie geven. In een paper van een Londense universiteit, die in maart werd gepubliceerd, werd voorspeld dat door social distancing dit jaar over de hele wereld tussen 30 en 40 miljoen levens gered zouden kunnen worden. ‘We houden geen rekening met de ruimere sociale en economische kosten van de inperking’, schreven de onderzoekers er bijna terloops bij, ‘maar die zullen hoog zijn.’

Dat zou wel eens een understatement vanjewelste kunnen zijn. In de VS heeft de werkloosheid nog nooit zo’n grote sprong omhoog gemaakt: de voorbije vier weken hebben 22 miljoen mensen een aanvraag voor een werkloosheidsuitkering ingediend – dat is één op de acht Amerikaanse werknemers. En het Office For Budget Responsibility voorspelt dat dit het slechtste jaar ooit wordt voor de Britse economie sinds 1900 – met een inkrimping van 13 procent.

Over de hele wereld hebben ministers van Financiën en centrale banken hun uiterste best gedaan om de economische schok die veroorzaakt wordt door de grote lockdown, te compenseren. Ze deden dat door de middelen die ingezet werden bij de grote crisis van 20092010, nieuw leven in te blazen.

Dankzij die tussenkomst heeft de lockdown – tot nu toe – aanzienlijk minder gekost aan beleggers van bijna elke vermogenscategorie dan de wereldwijde financiële crisis, ook al heeft de echte economie er meer onder geleden. Maar laten we vooral niet doen alsof regeringen hun economieën ‘stimuleren’. Je kunt geen economie in lockdown stimuleren, net zomin als je kunt versnellen in een auto waarbij twee wielen ontbreken. Het enige wat je kunt doen, is beleidslijnen doorvoeren die ooit als te radicaal bestempeld werden – een algemeen basisinkomen en een moderne geldtheorie – en hopen dat mensen en bedrijven het hoofd lang genoeg boven water kunnen houden om de normale gang van zaken weer op te pikken als deze algemene gezondheidscrisis achter de rug is, wanneer dat ook mag zijn.

Hebben we dan een gruwelijke vergissing gemaakt? Zullen we hier ooit op terugblikken en zeggen dat de beleidsvormers overdreven hebben – dat Trump en anderen gelijk hadden toen ze zich zorgen maakten dat de remedie duurder zou zijn dan de ziekte?

Toen de bewijzen uit China en Italië zich opstapelden dat de slachtoffers van covid19 grotendeels ouder dan 65 waren, hebben een aantal rechtse politici en experts de fout gemaakt het voor te stellen als: kiezen voor de economie of voor bejaarden. ‘Ze hebben de economie kapotgemaakt en er zijn maar 29.000 Amerikanen gestorven. Dat is minder dan in een gewoon griepseizoen!’ Dat is de verkeerde benadering. Ten eerste is de crisis nog niet voorbij. Pandemieën maken golfbewegingen en een tweede covid19golf later dit jaar lijkt meer dan waarschijnlijk. Ten tweede hebben we geen idee hoe hoog de dodentol zou zijn geweest als we niks gedaan hadden.

Het is nooit een keuze geweest tussen een dodelijke stormloop naar ‘groepsimmuniteit’ en een algemene lockdown. De keuze was, en blijft, tussen een buitensporig dure en een betaalbare inperking van de besmetting tot we ze goed genoeg begrijpen om ze onder controle te houden met vaccinatie en een doeltreffende behandeling. Misschien belanden we in de slechtst denkbare wereld: voldoende lockdowns om ons te veroordelen tot een economische depressie, maar niet genoeg om een veel hoger sterftecijfer af te wenden dan we verwachten. Dan begin je te begrijpen wat Amerikaanse soldaten bedoelen met SOL. Maar pech of geluk zou geen rol mogen spelen bij de aanpak van een pandemie.

Hebben Trump en anderen gelijk dat de remedie duurder zou zijn dan de ziekte?