‘Mijn hele leven zit ik al in een gevangenis’
De Iraanse regisseuse Mahnaz Mohammadi werd gebroken in de gevangenis. Maar eigenlijk zit ze haar hele leven al gevangen, vertelt ze. Met ‘Sonmother’ heeft ze daar een even knappe als aangrijpende film over gemaakt.
Halfweg het interview via Whatsappvideo krijgt Mahnaz Mohammadi (45) een brok in de keel en waterige ogen. Teheran leek tegelijk nog nooit zo dichtbij en toch zo veraf. Ze vertelde hoe een Iraanse gevangenis haar gebroken heeft. ‘Ik raakte gedesoriënteerd door de folteringen. Ik heb mezelf daar verloren, in een cel van anderhalve bij twee meter. Het was zo angstaanjagend. Drie keer hebben ze me meegevoerd om me op te hangen.’
Ze zwijgt even. ‘Ik denk dat een
deel van mij daar is gestorven.’ We slikken allebei. ‘Mensen zeggen me dat ik een ander mens ben nu.’
Het regime verbood haar om nog films te maken, na een documentaire over Iraniërs die het land ontvluchten. Toch heeft ze met Sonmother een film gemaakt, en wat voor een. Het is een aangrijpend fictiedebuut, gemaakt in schier onmogelijke omstandigheden. De film is vanaf vanavond te zien via de site van Mooov. Dat filmfestival ging normaal vandaag van start, maar is in lockdowntijden voor een onlineversie gegaan, met een sterk aanbod voor wie de mainstream van Netflix en tv beu is.
Doofstom
Sonmother gaat over een weduwe die amper in het leven van haar dochtertje en zoon kan voorzien. Een tweede huwelijk zou haar geldproblemen oplossen, maar de man eist dat ze afstand doet van haar twaalfjarige zoon. Hij heeft immers zelf een dochter van die leeftijd; de mensen zouden nogal roddelen.
De moeder staat voor een dilemma dat in het tweede deel tot een verschrikkelijk resultaat leidt, wanneer de jongen onderdak krijgt in een tehuis voor doofstomme kinderen.
Wie al eens een Iraanse film zag, weet dat je tussen de lijnen moet lezen. Iran: een land waarin iedereen opgesloten zit en het zwijgen wordt opgelegd. ‘Eigenlijk zit ik al mijn hele leven in een gevangenis’, zegt Mohammadi. ‘Van kindsbeen af moet je zwijgen over dit en zwijgen over dat. Je mag niet vertellen dat er thuis weleens alcohol wordt gedronken, of dat je een film hebt gezien. Mijn vader heeft me geleerd om me daar niets van aan te trekken. Hij zei dat ik in mezelf moest geloven, in plaats van naar anderen te luisteren.’
Trots draait ze de camera naar een foto van haar vader. ‘Hij stierf vlak voor de opnames. Hij was zelf twaalf toen hij gescheiden werd van zijn moeder omdat hij moest gaan werken.’
Daar lag het eerste idee voor een scenario, dat ze schreef met Mohammad Rasoulof, de regisseur die enkele maanden geleden op het filmfestival van Berlijn de Gouden Beer won met There is no evil. Rasoulof mocht zijn prijs niet in ontvangst nemen – hij mag het land niet uit. ‘Onderschat niet hoe belangrijk zo’n prijs is, of zelfs maar een selectie op een filmfestival als Mooov. Het versterkt je positie als filmmaker: het regime zal ervoor terugdeinzen om je het leven moeilijk te maken.’
Dat Mohammadi geen blad voor de mond neemt als activiste voor vrouwenrechten, maakt haar dubbel tot doelwit van de autoriteiten. ‘Een vrouw moet geen films maken, maar in de pas lopen, trouwen, kinderen krijgen. Het regime is vooral voor vrouwen moordend. Een nicht van me vertelde me dat ze ongelukkig was, maar niet begreep waarom. Ik zei dat ze haar hoofddoek moest afzetten en zichzelf bevrijden. Meisjes worden al van kindsbeen af keuzemogelijkheden ontnomen.’
Is er hoop op verandering? Bij de verkiezingen eind februari wonnen de conservatieve hardliners. ‘Logisch: mensen kunnen alleen kiezen tussen slecht en slechter. Verkiezingen kunnen dit land niet veranderen, er is een wissel van de macht nodig. De hele bevolking zag hoe de leiders logen over het aantal slachtoffers van covid19 en de bevolking in de steek lieten. We zijn niet vergeten hoe de protesten eind vorig jaar brutaal de kop werden ingedrukt. De repressie was nooit zo hard. Maar de vraag is niet of dit regime ten val komt, de vraag is wanneer. En hoeveel mensenlevens opnieuw moeten worden geofferd.’ Sonmother Van: Mahnaz Mohammadi Met: Raha Khodayari (102 min.)
‘Een nicht van me vertelde me dat ze ongelukkig was, maar niet begreep waarom. Ik zei haar dat ze haar hoofddoek moest afzetten en zichzelf bevrijden’