Negeert België het internationaal recht?
België heeft, net zoals 172 andere landen, het internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten geratificeerd. Daarin staat onder meer het recht op vrije meningsuiting, maar ook het verbod op discriminatie en op foltering. In bepaalde omstandigheden mogen landen beslissen om af te wijken van dat verdrag, wat meer dan tachtig landen al hebben gedaan naar aanleiding van de pandemie.
Het verdrag wil vermijden dat landen misbruik maken van die mogelijkheid. Ze kunnen pas afwijken wanneer ze aan de voorwaarden voldoen. Maatregelen moeten tijdelijk en proportioneel zijn, mogen niet discrimineren en moeten worden gemeld aan de Verenigde Naties.
België heeft op 30 maart bijzondere machten toegekend aan de federale regering. Dat kun je beschouwen als het begin van een de facto noodtoestand, die drie maanden zal duren. Ondanks de beperking in de tijd, is die afkondiging problematisch.
Het was een grote geruststelling dat België niet met de trend van de coronaapps meeging. Maar het alternatief, een handmatige tracering door speurders die via callcenters mensen zullen ondervragen (DS 5 mei), roept veel vragen op: wat zullen ze vragen? Is meewerken verplicht? Zijn er sancties voor wie liegt? Wie beheert de databank waarin de antwoorden worden bewaard? Wie heeft er toegang toe?
Een tweede voorwaarde die België heeft geschonden, is dat de maatregelen niet in strijd mogen zijn met andere verplichtingen uit het internationaal recht. Van 17 maart tot 3 april konden er geen asielaanvragen worden ingediend bij de Dienst Vreemdelingenzaken. Nochtans heeft iedere verzoeker het recht om een asielaanvraag in te dienen, volgens het internationaal en het Europees recht. Door die opschorting hadden asielzoekers in België geen recht op een opvangplaats, want dat systeem treedt pas in werking als je een aanvraag hebt ingediend. De overheid liet vluchtelingen en asielzoekers meer dan twee weken in de kou staan.
De Belgische maatregelen zijn ook problematisch, omdat ze niet gemeld zijn aan de VN. België heeft overigens een dubbele meldingsplicht: staten die het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens hebben goedgekeurd, zijn ook verplicht om afwijkingen van dat verdrag te melden aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, onder gelijkaardige voorwaarden.
Is ons land niet op de hoogte van die verplichtingen? Weet het niet wie daartoe bevoegd is? Of wil het geen aandacht vestigen op de maatregelen die het neemt? De eerste twee redenen zijn problematisch, maar typisch Belgisch en op te lossen. De laatste reden is een stuk zorgwekkender.