Hoe een meter zeeschuim vijf surfers fataal werd
Kwamen de vijf ervaren surfers in Scheveningen om het leven omdat er te veel algen in het water zitten? Of was het de wind?
maken. Dat was een opvallend moment van nationale trots. In de supermarkt zag ik niet één iemand die er geen aanhad.’ Maar Tsjechië is, evenmin als België, een land van kadaverdiscipline: ook daar grepen burgers de toelating om te bewegen in open lucht aan om samen te scholen in parken. En net als in België was er kritiek voor veranderlijke communicatie en een gebrek aan transparantie bij de regering. ‘De politici luisteren naar verschillende adviesorganen,’ zegt Loblova, ‘maar we weten vaak niet wie daar allemaal in zit.’ Niettemin kreeg zowel het Tsjechische als het Slovaakse coronabeleid volgens een regionaal onderzoek eind vorige maand het vertrouwen van meer dan zestig procent van de gepeilde burgers. In Hongarije, Polen en Bulgarije bleef het vertrouwenspeil steken rond de helft.
Drivethroughtesttenten
Nu in verschillende landen het openbare leven stap voor stap herneemt en grensopeningen dichterbij komen, groeien zowel de uitdagingen als potentiële verschillen tussen landen. Tsjechië loopt opnieuw voorop, met een vijfstappenplan voor de ontspanning van maatregelen, een contact tracingapp en een legertje menselijke contactonderzoekers. Inzake uitgevoerde tests overtroeft het landen als Hongarije en Polen ruimschoots, ondanks hun vergelijkbare situatie. Al kan een recente uitbraak onder mijnwerkers in de Poolse regio Silezië een leerervaring worden. Autoriteiten beloven die te bedwingen met behulp van drivethroughtesttenten en contactonderzoekers. ‘Dat wordt het echte verhaal’, zegt Loblova. ‘Hebben deze landen de nodige capaciteit om uit een lockdown te komen? Dat vergt iets heel anders dan een lockdown afkondigen.’
BRUSSEL I Wat ging er maandagavond mis voor de kust van Scheveningen? Het was even na 19 uur toen alarm werd geslagen bij de reddingsdiensten. Verschillende surfers waren in de problemen gekomen. Er stond weliswaar een harde wind en de golven waren woest, maar de surfers in het water waren ervaren. Ze hadden zelfs een reddingscursus gevolgd. Toch kwamen ze niet meer boven water.
De reddingsploegen konden snel drie mensen uit het water halen, maar twee van hen konden al niet meer gereanimeerd worden. Naar de lichamen van drie andere surfers was het langer zoeken. Voor hen kwam alle hulp te laat. Burgemeester Remkes van Den Haag sprak over een ‘wreed drama’. ‘De zee geeft en de zee neemt. Maar de manier waarop nu zo veel jonge levens zijn afgebroken, is ongekend wreed.’
Maar hoe kwam het dat zulke ervaren watersporters die ‘de plek als hun broekzak kenden’, verrast werden. Collegasurfers die op het strand de redding volgden, merkten op dat er een bijzonder dikke schuimlaag op het water dreef. Waren de surfers hierdoor verrast?
Het schuim bemoeilijkte ook het werk van de reddingsdiensten.
Waar kwam al dat schuim – volgens ooggetuigen was het op sommige plaatsen zelfs een meter dik – plots vandaan? Het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee is een onderzoek begonnen.
Wie alles weet over het schuim, is bioloog Jeroen Wijsman. Hij doet al 25 jaar onderzoek naar mosselkweek in de Zeeuwse Delta. ‘Eigenlijk is het schuim een natuurlijk verschijnsel dat elk jaar in het voorjaar optreedt’, zegt hij. ‘Het gaat hier om een algensoort die in het voorjaar gaat bloeien. Phaeocystis heet ze officieel, in de volksmond wordt ze schuimalg genoemd.’
Mosselteelt
Wijsman kent ze goed, omdat de mosselteelt er veel last van heeft. Als de alg uitgebloeid is, zakt ze naar de bodem van het water en haalt ze de zuurstof van de mosselen weg. De alg gedijt bij veel zon en bij veel nutriënten in het water. Zij voeden de algen. Dit jaar scheen ook in Nederland de zon heel veel. April 2020 was de zonnigste aprilmaand sinds het begin van de metingen in 1901.
Ook de nutriënten zitten overvloedig in het water. Het gaat om stikstof en fosfor. ‘Met het fosfor gaat het de goede kant op’, zegt Wijsman. ‘Door de verstrengde milieuregels komt er minder fosfor in de rivieren terecht.’ Maar het stikstof blijft een probleem. Net als België overtreedt Nederland al jaren de Europese normen. Het verkeer en de landbouw zijn de belangrijkste boosdoeners. Er is ondertussen een actieplan dat het stikstof moet terugdringen, maar dat moet nog uitgerold worden.
‘Schuimlaag zo dik door samenloop van omstandigheden: fellere algengroei door extra stikstof en warme aprilmaand, en de noordenwind’ JEROEN WIJSMAN
Bioloog
Toch ziet Wijsman het algenprobleem niet systematisch toenemen. ‘Waarom in Scheveningen plots zoveel schuim lag, is toch vooral een samenloop van omstandigheden. In februari heeft het veel geregend, waardoor veel stikstof versneld in het water kwam. Dat heeft de algenproductie dit jaar misschien vergroot.’
En dan was er nog de wind. Die kwam maandag uit het noorden, waardoor het schuim allemaal samenkwam tegen de pier, die dwars in de zee staat. Was de wind uit het westen gekomen, zoals dat vaker het geval is, was het schuim meer verspreid op het strand.