‘Rabiës houdt geen rekening met emotie’
Een katje smokkelen tijdens een pandemie kan slecht aflopen, zowel voor het katje als voor de volksgezondheid.
BRUSSEL I In de chaotische eerste weken van de coronacrisis was Selena Ali uit het Antwerpse Stabroek een van de vele Belgen die vastzaten in het buitenland. Ze liep stage als student psychologie in Cuzco, in het ZuidAmerikaanse Peru, toen dat land zijn luchtruim sloot en een uitgaansverbod afkondigde om de verspreiding van het sarsCoV2virus in te dijken. Dat Europeanen in LatijnsAmerika door sommigen met de verspreiding van het virus geassocieerd en vijandig bejegend werden, maakte haar situatie niet prettiger.
Ali had in die angstige tijd nog een extra bekommernis: in Cuzco had ze een jong straatkatje geadopteerd, Lee. Zelfs indien ze toch naar België kon, moest ze voor het dier een oplossing vinden, want katjes mogen niet zomaar van Peru naar België. Dat komt omdat in Peru nog rabiës bestaat, een dodelijke hersenziekte die ook bekendstaat als hondsdolheid en die in België is uitgeroeid. De regel is dat een katje uit een risicoland gevaccineerd wordt en na een succesvolle vaccinatie minstens drie maanden ginder blijft.
Op aanraden van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) had Ali haar katje laten vaccineren, maar zijn drie maanden waren nog niet om. Toen ze via het ministerie van Buitenlandse Zaken een aanbod kreeg om met een speciale vlucht op 4 april gerepatrieerd te worden, vroeg ze een uitzondering voor het katje. Toen ze die niet kreeg, nam ze het katje toch mee aan boord. Een onvoorzichtigheid die niet onopgemerkt bleef.
Nadat ze geland was, deed Ali opgelucht haar verhaal in de krant Het Laatste Nieuws. Een alerte medewerker van het FAVV zag op een foto in de krant dat het katje toch was meegekomen. Ali werd gecontacteerd. Op 29 april, na twee gesprekken, besliste het FAVV dat het katje een risico is voor de volksgezondheid en moest worden afgemaakt, ten laatste op 11 mei.
Geen aangename dood
In 2018 zijn in België om die reden dertien honden en katten preventief gedood (op 183 dossiers), in 2019 tien. Volgens Philippe Houdart van het FAVV is dat ook nu de enige mogelijkheid. ‘We laten niet zomaar dieren inslapen. We begrijpen de emoties die spelen, maar rabiës is een ernstige ziekte, die geen rekening houdt met emotie. In Cuzco duiken nog geregeld gevallen op. De ziekte is besmettelijk van dier op mens, bijvoorbeeld door bijten, krabben of likken, en zeer dodelijk. Zodra je symptomen krijgt, weet je bijna zeker dat je sterft. Het is geen aangename dood.’
‘Dit dier komt uit een risicoland en heeft bovendien een onduidelijke herkomst. Dat het gevaccineerd is, maakt het nog niet veilig. Het kan eerder geïnfecteerd zijn en nog geen symptomen hebben. Dat zullen we pas na drie maanden met zekerheid kunnen uitsluiten.’
Het zou niet de eerste keer zijn dat een dier met rabiës België binnenkomt. In 2007 en 2008 waren er volgens Houdart twee. In beide gevallen ging het om een hond die via Spanje uit NoordAfrika was meegenomen en die pas later ziekteverschijnselen toonde, een van de honden zelfs pas na maanden. 41 mensen en een onbekend aantal dieren die in tussentijd met de honden in contact waren gekomen, kregen een noodvaccin tegen rabiës. Sommige dieren werden afgemaakt.
Gevraagd of het katje Lee niet alsnog in quarantaine kan in België, zegt Houdart: ‘Nee, want in België bestaat daar geen geschikte inrichting voor.’ De enige manier waarop Ali volgens Houdart met zekerheid kan aantonen dat het katje geen rabiës heeft, is een biopsie van de hersenen, maar aangezien het dier ook daarvoor gedood moet worden, kan dat geen bevredigend compromis zijn.
Huiszoeking
Omdat het katje op 12 mei nog niet aan het FAVV was overgedragen, verrichte de federale politie een huiszoeking bij Ali thuis, maar het dier bleek elders verstopt. De huiszoeking kwam ook in de krant. Er kwam een petitie voor het katje. Het FAVV probeerde af te dwingen dat Ali een dwangsom van 5.000 euro zou moeten betalen per uur dat het katje onvindbaar blijft. Bovendien wilde het agentschap via de rechter bekomen dat ze over de zaak zou zwijgen.
Gisteren kwam de zaak voor de rechter, in aanwezigheid van drie advocaten voor het FAVV en twee voor Ali. De zaak werd twee weken uitgesteld. Het parket van Antwerpen heeft een onderzoek geopend.
De Vlaamse minister van Dierenwelzijn, Ben Weyts (NVA), trekt zich intussen het lot van het katje aan. Zijn woordvoerder, Michaël Devoldere, noemt de eisen van het FAVV ‘disproportioneel’, maar preciseert dat de minister geen partij trekt voor Ali. ‘Wij denken ook dat de eigenares in de fout is gegaan. Zij is degene die daarvoor een billijke prijs moet betalen, niet de kat.’
Weyts dient een klacht in namens de Vlaamse overheid tegen het FAVV. Een dier laten afmaken terwijl er alternatieven zijn druist in tegen de wetgeving rond dierenwelzijn. Volgens Devoldere zijn er wel degelijk mogelijkheden om de kat alsnog haar quarantaine te laten uitzitten, onder meer op luchthaven van Zaventem. Ook de advocaat van Ali, Anthony Godfroid, heeft al enkele voorstellen klaar.
Philippe Houdart zegt dat geen daarvan aan de internationaal vastgelegde voorwaarden voldoet, maar dat het FAVV openstaat voor dialoog als er wel een geschikte inrichting wordt gevonden. Hij voegt daar
‘Wij denken dat de eigenares in de fout is gegaan. Zij is degene die daarvoor een billijke prijs moet betalen, niet de kat’
MICHAËL DEVOLDERE
Woordvoerder minister Ben Weyts (NVA)
aan toe dat het agentschap zich zal schikken naar wat de rechter beslist.
Dat de zaak zulke proporties heeft gekregen, stemt Houdart niet gelukkig. Hij vindt het wel ‘een goede bijkomstigheid’ dat er nu veel aandacht is voor rabiës, maar preciseert: ‘Het was ons altijd om het risico te doen, niet om een mogelijk sensibiliserend effect van de ophef.’
Kaukasische herdershond
Dat de rechter het FAVV niet altijd volgt, bleek in oktober 2019, toen de Raad van State besliste dat een Kaukasische herdershond die zonder de nodige voorzorgsmaatregelen via Turkije van Oekraïne naar Antwerpen was gekomen, mocht blijven leven.
In deze zaak heeft de Raad van State in kort geding al het FAVV gelijk gegeven. Godfroid is ervan overtuigd dat een arrest ten gronde de andere kant kan opgaan. ‘Maar ik zou nog liever een compromis zien waarbij het katje blijft leven, zonder de volksgezondheid in gevaar te brengen.’