De koude oorlog van de Broeders van Liefde
Het conflict tussen de Belgische broeders van Liefde en hun baas in Rome, René Stockman, loopt op. Als de Belgische broeders niet willen luisteren, moeten ze straks misschien meer betalen voor hun gebouwen.
BRUSSEL I Komt het ooit nog goed, in de grote familie van de Broeders van Liefde? Begin mei besliste de machtige Congregatie voor de Geloofsleer dat de Belgische broeders hun psychiatrische ziekenhuizen niet langer ‘katholiek’ mogen noemen. Daarmee koos het Vaticaan de kant van René Stockman, de generaaloverste van de Broeders.
Stockman ligt al jaren in conflict met de Belgische afdeling, die in zijn ogen een te progressief beleid voert. De angel is een visietekst uit 2017 waarin de Belgen voorzichtig de deur naar euthanasie openen voor patiënten die ondraaglijk psychisch lijden. ‘Binnen de muren van onze ziekenhuizen heeft nog niemand euthanasie gekregen, maar we willen de patienten met een euthanasieverzoek zo lang mogelijk bijstaan’, zegt voorzitter Raf De Rycke. ‘De voorbije jaren werden gemiddeld een twaalftal aanvragen per jaar geregistreerd, waarvan gemiddeld een drietal werd uitgevoerd buiten de muren van de ziekenhuizen.’
Daar wil De Rycke, ook na de uitspraak van Rome, niet mee stoppen. ‘Natuurlijk blijft het een delicate afweging. De waarde van het leven is fundamenteel, maar niet absoluut. Daarin verschillen we van mening met het Vaticaan en met broeder Stockman. Maar ik zie in de veroordeling door het Vaticaan geen argumenten om onze visie te herzien. Ze ligt volledig in de lijn van een christelijk geïnspireerd denkkader.’
De Rycke voelt ook alleen maar steun van patiënten en familieleden, zelfs van diepgelovige mensen die het leven als een geschenk van God beschouwen. ‘Maar als dat geschenk op een bepaald moment te zwaar om dragen wordt, willen ze het in eer en geweten teruggeven aan de schepper, in de hoop dat die daar begrip voor heeft.’
Wie aanhoudend en uitzichtloos psychisch lijdt, verdient begrip voor zijn keuze van euthanasie, vindt De Rycke. ‘Zij blijven ook de uitzonderingen op de uitzonderingen. Dat zien we in onze cijfers. Sinds de uitwerking van onze visietekst hebben we niet méér aanvragen voor euthanasie.’
Kwestie van geld
Als het dan om zo weinig mensen gaat, waarom riskeert De Rycke dan een langdurig conflict met Rome? Want dat zit er wel aan te komen. Broeder Stockman overweegt zelfs gerechtelijke stappen. Als de Belgische broeders koppig hun eigen weg gaan, moeten ze misschien meer betalen voor hun infrastructuur. Veel gebouwen zijn historisch eigendom van de generale congregatie. Stockman wil ook meer investeren in andere regio’s,
‘De waarde van het leven is fundamenteel, maar niet absoluut. Daarin verschillen we van mening met het Vaticaan’
RAF DE RYCKE
Voorzitter organisatie Broeders van Liefde
‘Rome wil de bejaarde Belgische broeders niet in de armoede duwen. We willen ook niet het geld van artsen of patiënten inpikken. Zoiets beweren, is laster’
FERNAND KEULENEER
Advocaat generale raad Broeders van Liefde
waar niet getornd wordt aan de rechte leer van de kerk.
Maar van extra geld richting Rome kan voor De Rycke geen sprake zijn. ‘Al die gebouwen en goederen zijn ondergebracht in aparte burgerrechtelijke structuren. We hebben er ook in geïnvesteerd, en hebben met subsidies nieuwe gebouwen gezet. We hebben ook eigendommen overgenomen die nooit in het bezit zijn geweest van de Congregatie. Daar is vroeger ook nooit een conflict over geweest. Rome kan daar moeilijk plots geld voor eisen. Waar zouden we dat trouwens vandaan moeten halen? Het zou niet correct zijn tegenover de subsidiërende overheden, onze patiënten en onze artsen.’
Daar is Fernand Keuleneer, die optreedt als advocaat van Stockman en de generale raad van de Broeders, het niet mee eens. ‘Laat het duidelijk zijn: Rome wil de bejaarde Belgische broeders niet in de armoede duwen. En nee, Rome wil ook niet het geld van artsen, patiënten of de sociale zekerheid inpikken. Zoiets beweren, is laster. De congregatie wil wél dat er respect voor haar eigendom opgebracht wordt. Die kunnen ter beschikking van de broeders blijven tegen een bescheiden vergoeding. Met dat geld wil de congregatie nieuwe initiatieven elders in de wereld financieren.’
De Rycke twijfelt er niet aan dat dit allemaal waardevolle initiatieven zijn, maar: ‘Het kan niet de bedoeling zijn dat daar Belgisch geld voor gebruikt wordt. We betalen trouwens al een bijdrage. Dat ligt allemaal vast in erfpachtovereenkomsten. We kunnen toch geen extra erfpachten op erfpachten stapelen?’
Hoeveel België afdraagt aan
Rome is niet geweten. De Rycke heeft het over een ‘redelijke bijdrage’, maar daar moet Keuleneer om glimlachen. ‘Laat ons inderdaad beleefd blijven en geen bedragen noemen.’
Meer nog dan geld wil Keuleneer dat de Belgische broeders de uitspraak van de Congregatie van de Geloofsleer ter harte nemen en hun euthanasiebeleid aanpassen. ‘Maar ik heb sterk het gevoel dat ze daartoe niet geneigd zijn. In dat geval zullen we toch gerechtelijke stappen moeten ondernemen.’
Het is trouwens niet de eerste keer dat Stockman dat doet. Twee jaar geleden spande hij een zaak tegen twee Belgische broeders aan. Hij beschuldigde ze van de diefstal van meer dan 1 miljoen euro. De twee hadden een private stichting opgericht zoals dat gebeurt bij de meeste congregaties.
De Rycke hoopt in elk geval dat het niet tot een nieuwe rechtszaak moet komen. ‘Dat wordt een lang conflict waarbij niemand gebaat is. Maar als het toch zover komt, dan hebben we er vertrouwen in dat we de rechters van ons gelijk kunnen overtuigen. Mij lijkt het niet evident dat je met een kerkrechtelijke uitspraak een zaak voor een burgerlijke rechtbank kunt winnen. Dat zijn twee aparte werelden.’
Hij voelt zich ook gesteund door de Belgische bisschoppen. In een reactie op de uitspraak van Rome publiceerden die een communiqué waarin ze ‘hun grootste waardering voor het engagement van de Broeders van Liefde in België en al hun medewerkers’ uitdrukten. Ze behouden ook het vertrouwen in alle zorginstellingen uit het christelijke middenveld. De Rycke: ‘Ik lees daarin dat ze ons niet laten vallen. Trouwens, als Rome ons het predicaat “katholiek” afpakt, hoeveel christelijk geïnspireerde organisaties blijven dan nog over in dat middenveld? Ik ken geen enkel ziekenhuis waar geen euthanasie uitgevoerd wordt.’
Of de zaak nog uitgepraat kan worden van man tot man? Voorlopig lijkt dat er niet in te zitten. Persoonlijk contact met Stockman heeft hij al lang niet meer gehad, zegt De Rycke. ‘De laatste contacten gebeurden via brief. Zelfs de uitspraak van Rome hebben we zo moeten vernemen. We dachten dat de zaak stilgevallen was, maar toen kwam plots die nieuwe brief. Dat is bijzonder jammer.’