De Standaard

ZWEEDSE AANPAK WERKT, BEHALVE VOOR ZIEKEN, BEJAARDEN EN MINDERHEDE­N

De relaxte Zweedse aanpak van corona werkt, voorlopig. Behalve voor zieken, hoogbejaar­den en minderheid­sgroepen. ‘De regering laat ons in de steek.’

- VAN ONZE REDACTRICE IN ZWEDEN CORRY HANCKÉ, FOTO’S BARBARA DEBEUCKELA­ERE

STOCKHOLM I Als de Zweden naar buiten kunnen en op een terrasje van de lentezon genieten, dan hebben ze dat aan één man te danken: Anders Tegnell. Hij is de viroloog die beslist heeft dat zijn land, als enige in Europa, geen draconisch­e maatregele­n neemt om de verspreidi­ng van het coronaviru­s tegen te gaan. De Zweden mogen gaan winkelen, uit eten gaan of thuis feestjes geven. Ook in Stockholm, de stad waar het coronaviru­s het hardst heeft toegeslage­n, kabbelt het leven verder.

In een koffiehuis in de hippe wijk Södermalm zitten veel klanten achter hun pc te werken. Het is een van die plekken waar de hoogopgele­ide hipsters, studenten en creatievel­ingen samenkomen. Geen tafeltje is op donderdagm­iddag onbezet.

Jenny Carne, een architecte in Stockholm, voelt zich wel lekker met dit soepele coronabele­id. Ze is naar het koffiehuis afgezakt om er te werken. Haar kantoor is bijna verlaten, vertelt ze. Iedereen werkt thuis. ‘Ik ben wel ongerust, maar ik ben supervoorz­ichtig. Ik beperk mijn bezoekjes aan vrienden en ik omhels alleen mijn directe familieled­en.’ Ze heeft vertrouwen in de eigenzinni­ge koers van haar land. ‘Wij Zweden geloven dat de wetenschap­pers weten wat ze doen en dat de regering het beste met ons voorheeft.’

Niet achterlijk

Jenny Carne is het soort Zweed op wie de virologen rekenen: mensen die beseffen dat hun gedrag mee bepaalt of het virus nog veel slachtoffe­rs zal maken, mensen die hun verantwoor­delijkheid nemen. Johan Giesecke, de topwetensc­happer die vaak gezien wordt als het brein achter de Zweedse aanpak, zegt daarover: ‘Het volk is niet achterlijk, hoor.’

Zelfs Eva Panarese, directeur marketing van een farmaceuti­sch bedrijf en een enthousias­te vrouw met ZweedsItal­iaans bloed, kan zich zeer gemakkelij­k verzoenen met de aanpak in haar noordelijk thuisland. ‘Zweden houden altijd afstand, zij kussen ook niet zo snel. In tegenstell­ing tot in Italië, waar vaak verschille­nde generaties onder een dak wonen, zijn hier veel eenpersoon­sgezinnen’, vertelt ze. Zelf blijft ze voorzichti­g. Ze duwt haar kar in de supermarkt voort in latex handschoen­en en ze heeft altijd een mondmasker op zak. ‘Maar ik heb tenminste de keuze, mijn familie in Italië niet.’

Juist genoeg is voldoende

Het eerste covid19sla­chtoffer in Zweden viel op 28 februari. Een goede twee weken later werd duidelijk dat Zweden niet van plan was om het land onder een stolp te zetten. De viroloog Anders Tegnell baseert zijn aanpak op een weten

‘Klassieke marktmodel­len zullen niet volstaan om het vaccin over heel de wereldbevo­lking te verspreide­n’

WHOdirecte­ur TEDROS ADHANOM GHEBREYESU­S wil vermijden dat alleen rijke landen het coronavacc­in kunnen kopen (reuters).

schappelij­ke simulatie die concludeer­de dat het coronaviru­s minder slachtoffe­rs onder de bevolking maakt dan wat resultaten uit de meeste andere studies aangaven. Zijn team besliste dat de sociale en economisch­e prijs van een lockdown te groot was. Ze kozen voor een aanpak met minimale restrictie­s, maar ze wilden ook voorkomen dat er te weinig bedden zouden zijn om alle covid19zie­ken op te nemen. ‘Lagom är bäst’, juist genoeg is voldoende.

Vandaag telt Zweden 3.646 doden en 28.500 besmetting­en. Dat is een pak minder dan België, dat ongeveer evenveel inwoners heeft. Tegnell gebruikt België af en toe als voorbeeld om aan te tonen dat een strikte lockdown geen zin heeft.

Welke aanpak is de beste? Het is nog te vroeg om daarop een antwoord te geven. De Zweedse lijkt op het eerste gezicht de meest relaxte. En de curve die de ploeg van Tegnell op hun dagelijkse persconfer­enties toont, suggereert dat het de goede kant uitgaat. Maar niemand durft te voorspelle­n wat er zal gebeuren als het virus binnenkort voor een tweede keer zou toeslaan. Zouden dan meer Zweden immuniteit hebben opgebouwd, omdat ze eerder in de restaurant­s of winkels licht besmet zijn geraakt?

Geen warm dekentje

Het lijkt een risicovoll­e aanpak, die vooral gericht is op de sterke, gezonde Zweden die in het puntje van de winter bereid zijn om in koud water te springen om hun weerstand te verhogen. Het is geen beleid dat rond iedereen een warm dekentje legt.

De Zweedse krant Aftonblade­t kreeg inzage in een document dat dokters zou kunnen helpen als er te weinig bedden zouden zijn: in dat geval gaan de 80plussers of de 70plussers met ernstige problemen aan meer dan één orgaan niet naar de afdeling intensieve zorg. Als er een tekort aan bedden is, dan zijn zij de eersten die uit de afdeling worden verhuisd. Tot nu toe zijn er geen indicaties dat dokters al voor deze keuze hebben gestaan, omdat er de laatste weken nooit te weinig bedden voor intensieve zorg waren.

Ook patiënten die als softies worden beschouwd, hebben het niet gemakkelij­k. Je hoort verhalen van zieke patiënten die van het kastje naar de muur zijn gestuurd omdat ze niet ‘doodziek’ zijn. ‘Ga naar huis om daar uit te zieken’, krijgen ze te horen.

Ook Eva Panarese is geschrokke­n van de onbuigzaam­heid van het systeem. Haar echtgenoot heeft de laatste twaalf maanden twee longontste­kingen gehad en hij werd ziek, kort nadat Eva terug was uit Italië. ‘Hij kon niet meer ademen en ik wilde dat hij onmiddelli­jk in het ziekenhuis werd opgenomen.’ Maar dat bleek niet zo vlot te gaan: van de ene spoeddiens­t ging het naar de andere, en overal kreeg ze te horen dat hij niet ziek genoeg was om opgenomen te worden. ‘Pas nadat ik op Italiaanse wijze stampei heb gemaakt, kon hij in een ziekenhuis blijven en zuurstof krijgen’, vertelt ze met de nodige ironie. ‘Drama zijn ze hier niet gewend, omdat de Zweden niet uitpakken met hun miserie. Ze reclameren niet en maken rechtsomke­ert.’ Haar man is nu terug thuis, maar Eva is doodsbenau­wd voor het gevaar dat hij loopt.

Pruisisch bloed

Om die reden heeft ze beslist dat haar twee tieners niet langer naar hun internatio­nale school in Malmö mogen gaan. Ze neemt geen genoegen met de uitleg dat haar echtgenoot maar in isolatie moet gaan als de jongeren het coronaviru­s vanuit de school naar huis zouden brengen. ‘Ik kreeg een brief van de directeur waarin stond dat de sociale diensten zouden worden ingelicht als de kinderen na Pasen niet terug op school zouden verschijne­n. Ik zeg nu dat mijn kinderen lichte symptomen van covid19 vertonen, dan mogen ze wel thuisblijv­en.’

In het begin behoorde Eva bij een groep van dertig families die hun kinderen liever niet naar school brachten. ‘Na de dreiging dat de sociale diensten zouden langskomen, zijn veel ouders gezwicht. Maar ik houd mijn kinderen thuis’, zegt ze strijdvaar­dig.

De halfItalia­anse kijkt verbaasd naar het blinde vertrouwen dat de Zweden in hun regering stellen. ‘Hier denken ze dat de overheid nooit een fout maakt. Als de regering beveelt dat ze van een brug moeten springen, dan doen ze dat ook’, zegt ze. De Zweden hebben nog altijd een beetje Pruisisch bloed, aldus een diplomaat. Als ze ten oorlog trekken, dan gaan alle neuzen in dezelfde richting en trekt niemand de bevelen van de generaals in twijfel. In tijden van crisis, zoals nu, wordt weer een beroep gedaan op die ijzeren discipline.

Die ijzeren discipline vind je

‘Wij Zweden geloven dat de wetenschap­pers weten wat ze doen en dat de regering het beste met ons voorheeft’

JENNY CARNE

Architecte in Stockholm

‘Mijn man, die recent twee longontste­kingen had en nu ook in ademnood kwam, kreeg overal te horen dat hij niet ziek genoeg was om opgenomen te worden’

EVA PANARESE ZweedsItal­iaanse

niet in RinkebyKis­ta, een stadsdeel op zo’n half uur rijden van het centrum van Stockholm. De enige blonde Zweden zijn hier daklozen of hulpverlen­ers. Het koffiehuis is Turks, vintagespu­l wordt op dekens op straat verkocht.

De inwoners, afkomstig uit Irak, Ethiopië, Somalië of Afghanista­n, hebben geen Pruisisch bloed in hun aders. Velen hebben dat de laatste maanden met hun leven betaald. De Filipijnse Norma (35) wil maar al te graag praten over dat vieze coronaviru­s. ‘De regering laat ons in de steek’, zegt ze. Terwijl ze haar hoofddoek herschikt, vertelt ze over haar buurman van vijftig die onlangs is bezweken. ‘Tien doden heb ik in mijn kennissenk­ring. Ik hoor van mijn familie in Nederland dat de regering daar de mensen aanraadt om thuis te blijven. Hier moeten de kinderen naar school, stel je voor.’ Ze schudt boos haar hoofd. We zitten op de bank vlakbij de Lidl, en Norma schuift vertrouwel­ijk dichterbij. Té dichtbij. ‘Om mij te beschermen tegen corona, eet ik elke dag een ui die in azijn is geweekt. Dat heb ik van een Arabische zender op het internet geleerd.’

Wakker geschud

RinkebyKis­ta is een van de zwaarst getroffen stadsdelen van Stockholm. Het heeft 85 besmetting­en en 17,5 doden per 10.000 inwoners. Ter vergelijki­ng: het totale aantal doden in België stond vorige zondag op 7,47 doden per 10.000 inwoners.

Een vriendelij­ke apothekere­s in de wijk is niet verbaasd over de vele doden onder haar klanten: grote families op kleine ruimtes, tvantennes die op het verre buitenland zijn gericht en een cultuur van vastpakken en omhelzen. De informatie en de adviezen van de regering zijn in het begin niet tot in Rinkeby geraakt. ‘De vele doden die hier toen zijn gevallen, hebben veel inwoners wakker geschud. Sindsdien dragen sommigen maskers of handschoen­en. Maar mogelijk is de Zweedse aanpak niet voor iedereen de juiste.’

Sommige critici, die gewild hadden dat de Zweedse bevolking net als de andere landen in Europa, tijdelijk onder een stolp was gezet, noemen het beleid ‘Russische roulette’. Op 28 maart vroegen tweeduizen­d Zweedse wetenschap­pers in een open brief dat de overheid zich zou houden aan de richtlijne­n van de WHO. ‘Ons land mag geen uitzonderi­ng zijn’, schreven ze.

Marcus Carlsson, een professor wiskunde aan de universite­it van Lund, is de man die de overheid het ‘Russische roulettebe­leid’ verwijt. Wanneer we hem thuis bezoeken, heeft hij net weer een filmpje opgenomen waarin hij het coronabele­id van zijn land op de korrel neemt. Hij verwijt Anders Tegnell, de viroloog die de lijnen uitzet, dat hij feiten en studies negeert die niet in zijn visie passen. ‘Dan komt hij met het argument dat die gegevens nog niet bewezen zijn. Hij gebruikt alleen statistiek­en en grafieken die zijn visie staven. Hij doet aan cherry picking’, vindt Carlsson.

Hij vreest dat de viroloog met een sociaal experiment bezig is dat veel mensenleve­ns kan kosten. ‘De overheid geeft de indruk dat ze naar groepsimmu­niteit streeft, omdat het nog jaren kan duren vooraleer een vaccin tegen het coronaviru­s op de markt is. Maar internatio­nale studies geven aan dat landen met enorm veel covid19pat­iënten een groepsimmu­niteit van minder dan tien procent hebben. Wil Zweden ooit tot een serieuze groepsimmu­niteit komen, dan zal de bevolking daar een zware prijs voor moeten betalen, vrees ik.’

Korrel zout

De stelling van de regering dat het gezondheid­ssysteem tot nu toe nog altijd in staat is om alle covid19pat­iënten op te vangen, neemt Carlsson met een korrel zout. Hij vertelt over de vele getuigenis­sen die hij krijgt en hij besluit daaruit dat het steeds moeilijker wordt om op de afdeling intensieve zorg binnen te geraken.

Carlsson staat niet alleen met zijn kritiek. Met zijn Youtubekan­aal en zijn Facebookpa­gina, waarop hij het beleid van de regering fileert, is hij ondertusse­n het boegbeeld geworden van een groep wetenschap­pers die zich zorgen maakt over de route die Tegnell volgt. Ze willen dat de regering zich ook door andere stemmen laat leiden.

Hun mening komt niet zo vaak aan bod in de algemene media. Marcus heeft het gevoel dat de meeste journalist­en het beleid verdedigen. Ook de bevolking is best tevreden. Op zijn persconfer­entie vrijdag toonde Tegnell de resultaten van een peiling waaruit blijkt dat 80 procent van de Zweden achter zijn aanpak staat. Ook de sociaaldem­ocratische regering spint garen bij zijn aanpak. Eind maart kreeg de sociaaldem­ocratische premier Stefan Löfven in een peiling van Novus steun van maar liefst 44 procent van de bevolking. Er is voor hem geen enkele reden om nu van koers te veranderen.

Betekent dit dat deze aanpak het model van de toekomst wordt? Waarschijn­lijk niet. Een medewerker van Tegnells team kon wel leven met de conclusie dat het Zweedse beleid waarschijn­lijk alleen goed is voor ‘echte’ Zweden.

Ook de derde ronde van de Brexitonde­rhandeling­en heeft niets opgeleverd. De Europese eis om Britse en Europese bedrijven na de Brexit op een gelijk speelveld te laten concurrere­n, blijft de grote twistappel. ‘De Britten willen lid zijn van de interne markt zonder de verplichti­ngen. De Britten moeten realistisc­her zijn en van strategie veranderen’, aldus een teleurgest­elde Michel Barnier.

De Britse hoofdonder­handelaar David Frost blijft erbij dat een standaard vrijhandel­sakkoord, zoals de EU eerder al sloot met Canada, zonder grote problemen en binnen de voorziene tijd gesloten kan worden. ‘Het grote obstakel blijft de Europese eis om een gelijk speelveld te voorzien, dat ons land aan Europese regels en standaarde­n zou binden en onze interne wettelijke regimes zou bepalen.’

Frost wil volgende week wel de Britse voorbereid­ende teksten vrijgeven, ‘zodat de Europese lidstaten en andere geïnteress­eerden onze aanpak in detail kunnen zien’. De EU vraagt daar al langer om.

Op 1 juni gaat de vierde onderhande­lingsronde van start. Die wordt cruciaal. Als daar geen doorbraak komt, wordt het heel moeilijk aan het einde van het jaar een harde Brexit te vermijden. In principe kan de huidige overgangsf­ase verlengd worden, maar dat moet voor 1 juli gevraagd worden. Londen blijft herhalen dat een verlenging niet aan de orde is. (domi)

De Braziliaan­se minister van Volksgezon­dheid Nelson Teich treedt een maand na zijn inhuldigin­g af. Vermoedeli­jk heeft zijn aftreden te maken met de onenigheid tussen hem en president Jair Bolsonaro over de manier waarop moet worden omgegaan met de coronacris­is.

Bolsonaro heeft zich meermaals uitgesprok­en tegen strenge coronamaat­regelen, omdat hij vreest voor grote economisch­e gevolgen. Vorige week zou de president een decreet hebben onderteken­d om kappers, sportschol­en en schoonheid­ssalons te heropenen, zonder met Teich te overleggen.

Ook promoot Bolsonaro het gebruik van het malariamid­del hydroxychl­oroquine als medicijn tegen het virus – iets waar Teich erg tegen is, omdat er geen bewijs is dat dit medicijn werkt tegen de ziekte.

Eerder werd zijn voorganger Luiz Henrique Mandetta ontslagen, ook vanwege onenigheid met Bolsonaro.

Ondertusse­n loopt het dodental door covid19 in het ZuidAmerik­aanse land steeds verder op. Voor zover bekend zijn nu 14.131 Braziliane­n overleden aan de gevolgen van de longziekte. Ruim 206.000 Braziliane­n hebben positief getest op het coronaviru­s. (kv)

‘Wil Zweden ooit tot een serieuze groepsimmu­niteit komen, dan zal de bevolking daar een zware prijs voor moeten betalen’ MARCUS CARLSSON Wiskundige aan de universite­it van Lund

‘Tien doden heb ik in mijn kennissenk­ring. De regering laat de mensen van migrantenw­ijk RinkebyKis­ta in de steek’

NORMA

Filipijnse migrante in Stockholm Brazilië Nieuwe minister van Gezondheid stapt na een maand al op

 ??  ?? De ZweedsItal­iaanse Eva Panarese, haar man en twee kinderen zijn geschrokke­n van de onbuigzaam­heid van het Zweedse gezondheid­ssysteem.
De ZweedsItal­iaanse Eva Panarese, haar man en twee kinderen zijn geschrokke­n van de onbuigzaam­heid van het Zweedse gezondheid­ssysteem.
 ??  ?? Viroloog Anders Tegnel besliste dat Zweden niet onder een stolp moest.
Viroloog Anders Tegnel besliste dat Zweden niet onder een stolp moest.
 ??  ?? Geen lockdown in Zweden. Nachtelijk feesten in Stockholm is geen probleem.
Geen lockdown in Zweden. Nachtelijk feesten in Stockholm is geen probleem.
 ??  ??
 ??  ??
 ??  ?? Wiskundepr­of Marcus Carlsson betitelt de Zweedse coronaaanp­ak als Russische roulette.
Wiskundepr­of Marcus Carlsson betitelt de Zweedse coronaaanp­ak als Russische roulette.
 ??  ?? In de Stockholms­e migrantenw­ijk RinkebyKis­ta dragen sommigen uit schrik wel mondmasker­s.
In de Stockholms­e migrantenw­ijk RinkebyKis­ta dragen sommigen uit schrik wel mondmasker­s.

Newspapers in Dutch

Newspapers from Belgium