Bergamo herademt, tussen hoop en vrees
Vanaf vandaag mogen de kerken in Italië opnieuw de eredienst vieren. Die spirituele steun is hard nodig in de natie die haast 32.000 coviddoden betreurt. ‘De kerken luidden zelfs geen doodsklokken meer, om de mensen niet nog meer schrik aan te jagen.’
In de kerk van San Giuseppe in Seriate, vlak buiten het centrum van Bergamo, vond gisterochtend een speciale misviering plaats. Geflankeerd door zes hulppastoors droeg don Mario Carminati voor de laatste keer de eucharistie op, voor een compleet lege kerk. Vanaf vandaag mogen de Italiaanse kerken – die tijdens de coronacrisis altijd zijn opengebleven voor het individuele gebed – ook weer misvieringen mét gelovigen organiseren.
Maar don Mario blijft liever voorzichtig. ‘In onze parochie wachten we nog een weekje. We zenden al sinds begin maart wekelijks onze eucharistie via het internet uit. Vandaag hebben 750 parochianen de viering rechtstreeks gevolgd, maar aangezien gezinnen kijken, hebben we zeker dubbel zoveel gelovigen bereikt. We zetten onze livestreaming zeker nog de hele zomer voort. Zelfs nu het mag, weet ik zeker dat heel wat oudere mensen de stap naar de kerk nog niet meteen durven te zetten.’
Dat Italië vanaf vandaag de volgende stap zet in de afbouw van zijn strenge lockdown, vindt de priester niettemin een goede zaak. ‘Je voelt dat het tijd is. De mensen, de bedrijven, iedereen snakt naar een terugkeer van het normale leven. Toch moeten we ons geen illusies maken. De regering legt regels op, zodat de bevolking een gevoel van veiligheid krijgt. Maar zo makkelijk beteugel je een virus niet. We zullen er nog een hele poos mee moeten samenleven en zorg voor elkaar moeten dragen.’
Eén uur per dode
In Bergamo, in de welvarende noordelijke regio Lombardije, heeft covid19 een bloedbad aangericht. ‘Onze parochie houdt normaal gesproken 180 begrafenissen in één jaar’, zegt don Carminati. ‘Nu hebben we 196 parochianen verloren in twee maanden tijd. Ter vergelijking: in de Eerste Wereldoorlog zijn 126 jongeren uit Seriate gesneuveld, in vijf jaar tijd.’
Op het dieptepunt van de pandemie kampte Bergamo met een stockageprobleem. Het provinciebestuur vroeg de pastoor om hulp met het stockeren van de doden uit de provincie, die gecremeerd zouden worden. ‘De crematoria hebben per dode ongeveer één uur nodig, en werkten de klok rond’, vertelt de pastoor. ‘Maar er werden elke dag 120 doden binnengebracht. Die mensen waren al in
‘Op een moment dat je keihard in de armen van je familie wilt vallen, moet je het stellen met een videogesprek’
ANNA MARIANI
Studente logopedie uit Bergamo
‘Onze parochie houdt normaal gesproken
180 begrafenissen in één jaar. Nu hebben we
196 parochianen verloren in twee maanden tijd’
DON MARIO CARMINATI
Priester San Giuseppekerk in Seriate
totale eenzaamheid gestorven. Het minste wat wij konden doen, was hun lichaam hier in de kerk op een waardige manier bewaren.’
Wegens het besmettingsgevaar werden in Seriate ook de begrafenissen afgeschaft. Om zijn gestorven parochianen te eren, hield don Carminati gisterochtend een ontroerend ritueel. De lege kerkbanken stonden vol met theelichtjes. Terwijl een hulppastoor minutenlang de lange lijst met overledenen voorlas, stak een collega kaarsje na kaarsje aan, totdat de kerk van San Giuseppe baadde in het licht. De zware kerkdeur stond op een kier. Buiten scheen de zon en floten de vogels. Alsof het allemaal maar een nare droom is geweest.
‘Velen hebben me de voorbije maanden gevraagd of we überhaupt iets uit dit drama kunnen leren’, zegt de priester. ‘Dat is een legitieme, menselijke vraag. Mijn antwoord? In de moderne tijd nam niemand de grenzen van het leven nog ernstig. We zien in dat we dan toch niet onsterfelijk zijn.’
Geruisloze dood
Anna Mariani (22) blikt terug op een gitzwarte periode. ‘Op het dieptepunt van de coronacrisis reden de ambulances rond zonder loeiende sirenes, en luidden de kerken zelfs geen doodsklokken meer, om de mensen niet nog meer schrik aan te jagen. Het coronavirus was in Bergamo de drager van een geruisloze en onzichtbare, maar wel alomtegenwoordige dood.’
Mariani, laatstejaarsstudente logopedie, verloor op 13 maart haar grootvader. ‘Zolang het mocht, ben ik met mijn moeder bij hem gaan waken’, vertelt de studente, bij een koffie in de parochie van de zwaar getroffen gemeente Nembro. ‘Wat me het zwaarste viel, was dat niemand van de familie de laatste week van zijn leven nog bij hem mocht. En dat we hem na zijn dood niet allemaal samen konden begraven, en zelfs niet met de familie mochten samenkomen. Op een moment dat je keihard in de armen van je familieleden wilt vallen, moet je het stellen met een videogesprek.’
Mariani’s grootvader werd in februari in het ziekenhuis opgenomen met wat een zware bronchitis leek. ‘De daaropvolgende weken zag ik hoe dat ziekenhuis werd omgevormd tot een covidkliniek’, zegt Mariani. ‘De begindagen verliepen in chaos. Er was te weinig medisch personeel en te weinig materiaal. Mijn grootvader legde in het ziekenhuis drie negatieve covidtesten af, de vierde was wel positief. Dat was op een maandag. Op vrijdag was hij al overleden.’
Atalanta Bergamo
Waarom is uitgerekend de regio Lombardije zo hard getroffen? Mogelijk gaat het om een samenloop van heel veel tragische omstandigheden. Op 19 februari vond de voetbaltopper Atalanta Bergamo tegen Valencia plaats, in een volgepakt SanSirostadion in Milaan. Misschien was dat een besmettingshaard. Mogelijk was er ook een haard in het ziekenhuis van Alzano, dicht bij Nembro. Tien gemeenten in de provincie Lodi, eveneens in Lombardije, werden al op 23 februari hermetisch van de buitenwereld afgesloten. Maar tegelijk bleef de grootstad Milaan nog een poos gewoon open.
Anna heeft een sterk vermoeden dat haar grootvader het nieuwe coronavirus in het ziekenhuis opliep. Toch neemt ze de artsen en verpleegkundigen niets kwalijk. ‘Ze stonden plots tegenover een nieuw en onbekend virus. De dokter die belde om te zeggen dat er voor mijn opa geen enkele hoop meer was, begon samen met mij te huilen. Dat vond ik een teken van grote menselijkheid.’