‘Wie thuisblijft, is een mietje, wie gaat werken een held’
De tol van Bolsonaro’s nalatigheid is hoog. Brazilië heeft meer doden dan alle ZuidAmerikaanse landen samen. Al de tweede minister van Volksgezondheid gaf er de brui aan. China is zo gealarmeerd dat het meteen veevoeder hamstert.
‘Thuisisolatie is tirannie!’ De Braziliaanse president Jair Bolsonaro staat gekend om heethoofdige uitspraken tegen de virusbestrijding. Maar de afkeer van preventiemaatregelen overstijgt Bolsonaro. ‘Het coronavirus doet de communistische nachtmerrie herleven, ditmaal overtuigt men ons dat het concentratiekamp voor ons eigen goed is’, schreef de Braziliaanse minister van Buitenlandse Zaken in een tirade tegen quarantaines en de ‘Communistische Wereldgezondheidsorganisatie’ op zijn blog.
Vorige vrijdag nam Minister van Volksgezondheid Nelson Teich ontslag, zonder reden. Hij is al de tweede minister in een goede maand die botst op de absolute afkeer tegen quarantaines. Volgens Brazilië verstoren die de economie alleen maar.
Nieuw epicentrum
Terwijl de politieke top jaagt op spoken uit het verleden, gaat het Brazilië van 2020 overkop. Het land heeft nu officieel meer coronadoden dan alle andere ZuidAmerikaanse landen samen. Experten vermoeden dat het echte aantal besmettingen vijftien keer hoger kan liggen dan het officiële cijfer. De regio is nu het nieuwe epicentrum van de pandemie.
Voor de armsten zijn de gevolgen dodelijk. In het hartje van de Amazone neemt men de toevlucht tot massagraven. Bij 38 van de inheemse stammen, die voor Bolsonaro een staindeweg zijn voor exploitatie van hun land, grijpt corona ‘in een schrikwekkend tempo om zich heen’, aldus de Brazilian Indigenous Peoples’ Association (APIB). Ook het gezondheidssysteem staat op instorten, zoals Spanje en Italië meemaakten. Er zijn nauwelijks nog bedden op intensieve zorg beschikbaar.
Ondertussen houdt Bolsonaro in Brasilia nog steeds geregeld bijeenkomsten voor dicht opeengepakte supporters. ‘Het is symboolpolitiek waar niet meer dan een honderdtal mensen op afkomt’, zegt de Braziliaanse activiste Gabriele Rondon in een online webinar tegen De Standaard. ‘Maar het zet wel de toon in de media.’ Bolsonaro vraagt arbeiders zelfs om regels van provincies en steden te negeren.
Volgens Rondon is het beleid van Bolsonaro een combinatie van hardhandig neoliberalisme en extreemrechts conservatisme. ‘Zelfs bij deze gezondheidscrisis zwaaien ze met hun retoriek over het beschermen van gezinnen tegen overheidsbemoeienis. Op straat hoor je zeggen dat de ziekte een complot is van Communistisch China, van Soros of Gates. Wie thuisblijft is zogezegd een mietje, wie buitengaat om te werken is de echte held. Je zou ook kunnen argumenteren dat je nu juist thuis moet blijven om het gezin te beschermen, maar die collectieve insteek ontbreekt compleet.’ in Manaus, een zwaar getroffen gebied in het Amazonewoud.
Rondon ziet ook veel nadruk op individuele oplossingen. ‘Bolsonaro stelde hydroxychloroquine (een stof waarvan de werkzaamheid onbewezen is, red.) voor als mirakeloplossing en verantwoordt zo het gebrek aan ingrijpen. Brazilië maakt een moment van wanhoop door.’
Bolsonaro houdt nog steeds bijeenkomsten voor supporters. ‘Het is symboolpolitiek waar niet meer dan een honderdtal mensen op afkomt. Maar het zet de toon in de media’
Straks geen veevoeder meer
Terwijl de middenklasse en rijken zich kunnen isoleren, betalen de armen in favela’s en wouden het gelag. Omdat Bolsonaro hen politiek geen stem geeft, kan hij de tol in hun rangen misschien nog overleven. Maar de ironie is dat ook zonder lockdowns de economie zal ontsporen.
Dat ontgaat andere landen niet. China besliste vorig weekend al om voorraden van sojabonen – het Braziliaanse exportproduct bij uitstek – drastisch op te drijven, omdat het verstoringen van de productieketens voorziet. ‘Het ziet er niet goed uit in Brazilië: een aantal havens zou weleens kunnen sluiten’, zei een Chinese handelaar tegen Reuters.
GABRIELE RONDON Activiste